Mayıs'taki Cumhurbaşkanlığı seçiminin ardından ekonomide yeni bir dönem başladı. 2 yılın ardından yeniden ortodoks politikalara dönüldü. Merkez Bankası 7 ayda 34 puan faiz artırdı, politika faizi yüzde 42,5'e çıkarıldı. 2021 yılından bu yana TL vadeli mevduat vatandaşın yatırım tercihleri arasından neredeyse çıkmıştı. Son aylarda ise haliyle en çok konuşulan enstrüman haline geldi.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu verilerine göre, vadeli mevduat hacmi 21 Aralık'ta 7 trilyon 428 milyar liraya çıktı. Faiz artışlarının başladığı Haziran ayında bu seviye 5 trilyon 385 milyar liraydı. Ekim ayında ise 6 trilyon 852 milyar lira seviyesindeydi. Faiz artışlarından sonra neredeyse yüzde 40'lık artış yaşanmış. Bunun büyük çoğunluğu da son aylarda gerçekleşti.
Merkez Bankası, mevduatlara uygulanan ortalama faiz oranını her hafta açıklıyor. 15 Aralık haftasında 1 aya kadar vadeli mevduatta yıllık faiz yüzde 42,17 olurken, 3 aya kadar vadelide yıllık yüzde 52,17, 6 aya kadar vadelide yüzde 49,63, 1 yıla kadar vadelide yüzde 40,02 seviyesinde. Ortalama faiz, döviz dönüşümlü kur korumalı mevduat etkisiyle artıyor. Çünkü döviz KKM'sinden çıkanlara bankalar yüzde 47-48 yerine yüzde 55 faiz öneriyor. Çünkü bankalara Ağustos ayında döviz dönüşümlü KKM için yüzde 5 dönüşüm hedefi getirildi. Bu hedefin altında kalan bankalar bazı şartlara tabi tutuluyor.
BDDK Ekim ayı verilerine bakıldığında, vadeli mevduatlarda en fazla 1-3 ay arasının tercih edildiği görülüyor. Toplam hacmin yaklaşık yüzde 40'ını 3 aya kadar olan mevduatlar oluşturuyor. Onun ardından 3-6 ay arası mevduatlar ve 1 aya kadar vadeli mevduatlar takip ediyor.
Mevduat faizine ilgi artınca, bu konuda yapılan spekülatif haberlerin sayısı da arttı. Finansal okuryazarlığın düşük olduğu Türkiye'de doğru bilgi verilmemesi mağduriyetlerin önünü açabilir. Bu konudaki en büyük yanlış basit faiz yerine bileşik faiz üzerinden hesaplama yapılmasından kaynaklanıyor. Öte yandan vade sonunda aynı faizde devam edileceğinin bir garantisi de yok. Döviz dönüşümlü KKM'den geçenlerin de tekrar aynı faizi bulma imkanı bulunmuyor. Özellikle sosyal medyada "Evini,arabanı sat mevduata yatır" önerileri yapılıyor. Bunu gerçekleştirenler de yok değil. Çoğu kişi mevduat faizi üzerinden önümüzdeki yıl kazanılacak parayı, her vade sonunda aynı faizden yenileyebilecekmiş gibi hesaplıyor.
Mevduat faizi şu an enflasyonun üzerinde getiri sağlıyor, bu doğru. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir nokta var. Mevduat faizinden bütün bir yıl aynı oranda getiri sağlanması ihtimali imkansıza yakın. Yani planlar yapılırken daha kısa vadeli düşünmek şart. Bu konuda danıştığım tüm ekonomistler benzer yorumu yapıyor. Yukarıdaki rakamlarda bankaların en yüksek faiz oranını 3 ay ve 6 aya verdiği görülebiliyor. Çünkü enflasyonun Mayıs ayında zirveyi gördükten sonra aşağı inmesi bekleniyor. Eğer öyle olmasaydı 1 yıllık mevduatın faizi yüzde 40 olmazdı.
TL vadeli mevduat faizinin son haftalarda artmasının nedenleri arasında bankaların mevduat yarışı etkili. Her yıl Kasım ortasından başlayıp Aralık sonuna kadar bu yarış devam ediyor. Nedeni mevduatların bilançolar üzerindeki etkisi. Ekonomistler buna "bilanço makyajlama" diyor. Yani bırakın 6 ay sonrasını 1 hafta sonrasında bile mevduat faizinin yükseleceğinin garantisi yok.
Diğer bir soru işareti ise, faiz indirimlerinin ne zaman başlayacağı konusu. Birçok uluslararası ve yerli kuruluş indirimler için yılın ikinci yarısını işaret ediyor. Haziran 2024'te enflasyonun düşüşe geçmesiyle birlikte politika faizinde indirimlerin başlayacağı tahminleri yapılıyor. Merkez Bankası'nın Piyasa Katılımcıları Anketi'ne göre, beklenen indirim oranı 10 puana yakın. Eğer Ocak'ta 2,5 puanlık bir faiz artırımı daha gelirse ve yılın ikinci yarısında beklenen indirimler yapılırsa 2024 yüzde 35 faiz ile kapatılabilir. Bu da aşama aşama mevduat faizlerini düşürebilir. Hatta beklenen faiz indirimleri bankalar tarafından birkaç ay önceden bile mevduat faizine yansıtılabilir.
Mevduat faizinden getiri hesaplaması yapacak olanlar bu ayrıntılara dikkat etmeli. Paranın vadeli olarak, çekilemeyecek şekilde bankaya yatırıldığı unutulmamalı...