Aleksitimi nedir? 10 kişiden 1'inde görülüyor: Yaşam kalitesini tehdit ediyor

2021'de yapılan bir araştırmada, tıbbi olarak açıklanamayan semptomlarla başvuran 200 hastanın neredeyse yarısının aleksitimi tanısı alabilecekleri bulunmuştur.

Aleksitimi hastaları, sosyal açıdan beceriksiz olarak algılanabilirler. Örneğin, terapi sırasında basit bir "Bugün nasıl hissediyorsun?" sorusuna bile net bir cevap vermekte zorlanabilirler.

Nüfusun yaklaşık yüzde 13'ünü etkileyen bu durum, erkeklerde daha sık görülür. Aleksitimi, doğuştan, beyin hasarları veya çevresel faktörlerden kaynaklanabilir.

Aleksitimi olan kişiler; çarpıntı, nefes darlığı ya da vücut ağrısı gibi fiziksel semptomlar yaşadıklarında, bu semptomların nedenini anlamakta zorlanabilirler. Duygusal durumlar ve bunların bedensel eşlikleri arasında bağlantı kuramamak, duyguların bedensel belirtilerini yanlış yorumlamalarına yol açabilir.

Aleksitimi görülen hastalarda daha çok şu semptomlara rastlanır:

• Duyguları tanımlamada güçlük
• Duygular ve bu duygularla ilgili bedensel duyumları ayırma sorunları
• Duygularını başkalarına iletme konusunda yeteneğin sınırlı olması
• Ses tonu ve yüz ifadeleri dahil olmak üzere başkalarındaki duyguları tanıma ve bunlara karşılık vermede zorluklar
• Hayal gücü kısıtlılığı
• Duyguları hesaba katmayan katı bakış açısı
• Stresle başa çıkmada zayıflık
• Mesafeli ve mizahtan uzak görüntü
• Düşük yaşam memnuniyeti

2018'de yapılan bir araştırmada, aleksitimi olan kişilerin sol beyin yarım kürelerinin bir bölgesinde farklılıklar olduğu gözlemlenmiştir. Aleksitimi hastalarının insula bölgesinde daha az gri madde bulunması da bu bölgenin duyusal sinyalleri, duygusal ve bilişsel süreçlerle birleştirme işlevinde bozukluklar olduğunu gösteriyor.

Bazı araştırmalar, aleksitiminin şiddetli travmalar veya küçük yaşta yaşanan stresli olaylarla bağlantılı olduğunu öne sürmektedir. Özellikle erken dönemde yaşanan ihmalin, aleksitimi ile yüksek bir korelasyonu olduğu bulunmuştur. Erken ihmal, çocuğun yeterli duygusal destek veya sevgi almadığı bir durumu ifade eder.

Aleksitimi, fiziksel semptomların artmasına da yol açabilir. Duygularını tanımlamada güçlük çeken bireyler, bedensel semptomları yanlış yorumlayarak bu belirtileri tıbbi bir hastalığın habercisi olarak görebilirler. Örneğin, korku veya heyecan gibi duyguların bedensel yansıması olan hızlı kalp atışını, bir hastalık işareti olarak algılayabilirler. 

Aleksitimi hastalığına dair yapılan araştırmalar, bu kişilerin daha zayıf bir bağışıklık sistemine sahip olduklarını göstermektedir. Ayrıca, aleksitimi olan kişilerin otonom sinir sistemlerinde değişiklikler olduğu ve bunun da fiziksel sağlık üzerinde olumsuz etkiler yarattığı düşünülmektedir. Bu değişiklikler, kalp hızı ve kan basıncı gibi kardiyovasküler sorunları beraberinde getirebilir.

Duygusal durumlarını tanımlamada güçlük çeken bireyler, olumsuz duygularla başa çıkabilmek için sağlıksız alışkanlıklara yönelebilirler. Aleksitimi hastalarında yeme bozuklukları, aşırı kumar oynama ve alkol bağımlılığı gibi davranışlar yaygındır. 

Aleksitimi hastaları, duygularının ve bedensel semptomlarının farkında olmadıkları için yardım aramada gecikebilirler. Geleneksel psikoterapi ve ilaç tedavileri her zaman etkili olmayabilir ancak bazı araştırmalar, bilişsel davranışçı terapinin başarılı bir tedavi seçeneği olabileceğini göstermektedir.