Yanardağ patlaması nedir, neden olur?

Yanardağ ya da volkanik dağ, magmanın (Dünya'nın iç tabakalarında bulunan, yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkla erimiş kayalar) yeryüzünden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir.

YANARDAĞ PATLAMALARI NEDEN OLUR?

Yerkabuğunun hemen altında yer alan manto Dünya’nın hacimce yaklaşık %84’ünü oluşturur. Manto katmanları arasında derinlere inildikçe sıcaklığın arttığı ve dış çekirdek sınırında yaklaşık 4000°C’ye ulaştığı tahmin ediliyor. Mantonun özellikle alt katmanlarının bileşimini belirlemek yerbilimleri araştırmalarındaki önemli zorluklardan biri olsa da bugüne kadar yapılan araştırmalardan mantonun temel olarak silisyum, magnezyum, demir, oksijen gibi elementlerden meydana gelen kayaçlardan oluştuğu ayrıca mantoda çözünmüş gazlar ve su buharı da bulunduğu tahmin ediliyor.

Dünya’nın merkezindeki yüksek sıcaklık konveksiyona neden olur. Sıcaklığı yaklaşık 6000°C olan merkeze yakın bölgeler ısının etkisiyle yüzeye doğru hareket ederken yüzeye yakın bölgeler merkeze doğru batar. Konveksiyon sonucunda yerkabuğundaki levhaların hareket etmesiyle tektonik hareketler meydana gelir. Bu levhaların hareketleri sonucunda yerkabuğunda çatlaklar oluşur.

Mantonun yüzeye yakın kısımlarındaki (yaklaşık 100-200 km derinlikte) kayaçlar yüksek sıcaklık ve basınçtan dolayı eriyik halde bulunabilir. Eriyik kayaçlar (magma olarak isimlendirilir) etrafındaki katı haldeki kayaçlardan daha az yoğun olduğu için magma bu çatlaklardan yükselerek yüzeye çıkar. Magmanın akışkanlığı yüksekse içindeki çözünmüş gazlar kolayca kaçar ve magma yüzeye ulaştığında lav akıntısı şeklinde hareket eder. Ancak magmanın akışkanlığı düşükse içindeki gazlar kaçamaz ve artan basıncın etkisiyle magma patlayarak yüzeye çıkar.