"Türkiye'nin gen merkezi"

Çevresel ve diğer baskılarla genetik erozyona uğrayan ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan bitkiler, ''Türkiye'nin bitki gen merkezi'' olarak adlandırılan Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nde (ETAE) korunuyor.

ETAE Müdür Vekili Dr. Selim Tokmak, AA muhabirine yaptığı açıklamada, merkezin Zirai Araştırma Enstitüsü adıyla 1963'te kurulduğunu, ana faaliyetlerinden birinin ''Türkiye orijinli bitki genetik kaynaklarının toplanması ve muhafazası'' olduğunu söyledi.

1963'ten bu yana bitkisel tohum topladıklarını, buğday ve arpa türlerinde 1920'li yıllara kadar gidildiğini kaydeden Tokmak, Ulusal Gen Bankası'nda sakladıkları 60 binin üzerindeki tohumun yanı sıra, Arazi Gen Bahçesi'nde de 7 bin meyve ağacı, Herbaryum'da kurutulmuş 35 bin bitki çeşidi ve Türkiye'nin değişik bölgelerinden toplanan 900 bin çeşit mantarın titizlikle korunduğunu vurguladı.

Türkiye'nin dünyanın en kıymetli arsası olduğuna dikkati çeken Tokmak, ''Dünyada bitkiler çeşitliliğini oluşturan üç bölge var. Bunlar, Avrupa-Sıbirya, İran-Turan ve Akdeniz Bölgesi. Türkiye'de yetişen bitki türleri bu üç bölgede de yetişiyor. Bütün Avrupa'nın bitki türü sayısı 12 bin. Türkiye'nin 9 bin. Avrupa'da endemik bitki sayısı 2 bin 750 olurken, Türkiye'de 3 bin. Bizden başka dünyanın hiç bir yerinde yetişemeyen türler var'' diye konuştu.

Gen merkezini, ''Nuh'un Gemisi''ne benzeten Tokmak, şöyle konuştu:

''ETAE'deki gen bankasında Türkiye'ye özgü tarımsal ürün türlerine ait tohumların yanı sıra kültür bitkilerinin yabani akrabaları, doğal florada bulunan diğer başka bitkilere ait endemik denilen yani sadece Türkiye'ye özgü tohumlar da muhafaza ediliyor. Türkiye'ye özgü 9 bin çeşit endemik türün tohumu kimseye verilmiyor. Saklama işlemi uluslararası standartlarda yapılıyor. Toplama ekipleri tarafından toplanan tohum, genel olarak prensip iki sete ayrılıyor. Bunlardan birincisi orta süreli muhafaza denilen aktif koleksiyonda sıfır ile eksi dört derecede muhafaza ediliyor. Diğer grup ise eksi 18-20 derece arasında baz koleksiyon adı altında çok daha uzun süreli korumaya alınıyor. Tohumların saklandığı odalardın kapıları şifreyle açılıyor.

Enstitünün Herbaryum bölümünde bankada tohumu saklanan bitkinin kurutulmuş hali bulunuyor. Bu bölümde, 1920 ve 1930'lu yıllarda toplanmış buğday ve arpa türlerinin yanı sıra 35 bin civarında kurutulmuş bitki türü var. Burası Nuh'un Gemisi. 60 binin üzerinde tohumu insanlığın geleceği adına koruyoruz.''

Yıllardır titizlikle saklanan tohumların yenilenmesi gerektiğini kaydeden Tokmak, 60 bin tohumun 20 binini ekerek yeniden yetiştirdiklerini, kalan 40 bin türün yenilenmesi için hazırladıkları projeyi Devlet Planlama Teşkilatı'na sunduklarını bildirdi.

Tohumların dışında Arazi Gen Bahçesi'nde 7 bin tür meyve ağacı yetiştirdiklerini belirten Tokmak, 'Tohumlar bankada, ağaçlar arazide saklanıyor. Saklama koşullarının maliyeti yüksek. İzmir'de yaz sıcağında istenilen ısı derecesini tutturmak maliyetleri artırıyor'' dedi.

Tokmak, bazı turistlerin endemik bitki çeşitlerinin tohumlarını yurt dışına kaçırdıklarını belirterek vatandaşların duyarlı olmalarını ve gerek jandarma gerekse ilgili tarım örgütlerini durumdan haberdar etmelerini istedi. Bu konuda son yıllarda duyarlılığın arttığına dikkati çeken Tokmak, vatandaşların şüphelendiği kişileri emniyet güçlerine bildirdiğini ifade etti.