"Tek çare memlekete dönmek"

Yeni tip corona virüs (Covid-19) salgını kapsamında alınan önlemlerle birlikte restoran, lokanta, kafe, pastaneler paket servis ya da ‘gel-al’ hizmetine başladı.

Alınan kararların ardından gözler garsonlara çevrildi. Milliyet gazetesi, restoranları dolaşıp garsonların sorunlarını dinledi.

Mahalle arasındaki lahmacuncuda da, lüks restoranda da, AVM’deki lokantada da yüzlerinde hep düşünceli bir ifade ile sorularımızı yanıtladılar. Kimi ailesini geçindiriyor, kimi ise borçlarını ödemeye çalışıyor.

Görüştüğümüz garsonların çoğu memleketlerine gideceklerini belirtirken, bir kısmı ise önce farklı sektörlerde iş aramayı hedefliyor.

Öte yandan paket servis hizmeti veren işletme sahipleri garsonların mağdur olmasını istemediklerini belirterek, dönüşümlü çalıştıracaklarını söylüyor. Türkiye’de yaklaşık 2 milyon kişinin yeme-içme sektöründe çalıştığı tahmin ediliyor.

"İSTANBUL’DA ÇOK ZOR"

Bir kebapçıda komi olarak çalışan Furkan B. yaklaşık 1.5 yıldır bu işi yapıyor. Kapanma nedeniyle memlekete ailesinin yanına gideceğini belirten Furkan B. şöyle anlatıyor:

“20 yaşındayım ve tek başıma İstanbul’da geçinmem zor oluyor. Ücretsiz izne çıkacağım ve işler tekrar açılana kadar ailemin yanında kalacağım. Ailemde yalnızca babam çalışıyor. Pandemi başında dükkân yine kapandığında da ailemin yanına gitmiştim. Başka bir garson arkadaşım da var, o da aynı şekilde maalesef memleketine geri dönecek. Bu kararlar tabii ki sağlık için alınıyor fakat biz de mağdur oluyoruz. Bizleri de düşünmeliydiler.”

YENİ İŞ ARAYACAK

Bir köftecide garson olan İhsan A. 1999 yılından beri sektörde çalışıyor. “Mesleğimi çok severek yapıyorum” diyen İhsan A. Avrupa’da da garsonluk yaptığını ve üç dil bildiğini belirtti. Pandemi başında yapılan kısıtlamaları daha rahat atlattığını kaydeden İhsan A., “Ancak artık başka bir sektörde çalışmak istiyorum. Henüz ne olduğunu ben de bilmiyorum, fakat böyle bir düşüncem var. Biz garsonların faturaları bu dönemde muaf olabilirdi. Farklı destek beklentilerimiz vardı, demek bu kadar oldu. İki çocuk sahibiyim, ailem var ve onlara bakmam gerekiyor” ifadelerini kullandı.

AVM’de bir restoranda garsonluk yapan Güven E., “İşverenimiz bizi mağdur etmemek için elinden geleni yapıyor. Burada gel-al servislerinde ya da mağazaya paket götürülecekse o konuda destek olacağız” dedi. AVM’de bir köftecide garsonluk yapan Ali Y., “Burada beş garson çalışıyoruz. Ücretsiz izin olmayacak. Paket servislerde yardımcı olacağız” şeklinde konuştu.

DÖNÜŞÜMLÜ ÇALIŞMA

Bir AVM’de yer alan restoranda garsonluk yapan Ahmet K., ”Henüz ne yapacağımızı bilmiyoruz. Yönetimden haber gelmedi. Belki farklı şubelerde dönüşümlü çalışabiliriz” dedi.

Bir işletme yöneticisi ise, “İşçi çıkarmak bizim için en son çözüm olacak. Çalışanlarımızı dönüşümlü olarak çalıştırmayı planlıyoruz, kimseyi mağdur etmek istemiyoruz” diye konuştu.

Kebapçıda çalışan garson Mustafa G., “İki kişi çalışıyoruz. Bir garson daha vardı fakat o işten ayrıldı. Başka bir iş bulmak istiyor kendine. Paket servisimiz olmadığı için de dükkân kapanacak. Kısa çalışma ödeneğinden faydalanacağım” dedi. Dokuz yıldır yeme-içme sektöründe çalışan garson Salih G., “Bu süreçte kısa çalışma ödeneğinden faydalanacağım.

VİDEO: RESTORANLARDA VİRÜS ÖNLEMLERİ-ARŞİV

Geçen sefer de aynı şekilde ödenekten faydalanmıştım. Restoran olarak hızlı bir şekilde paket servise geçiş yaptık. Bu süreçte garson arkadaşlarımın çoğu memleketine gitmeyi tercih etti. Geri kalanımız ise dönüşümlü olarak işe geleceğiz” diye konuştu.

KAYIT DIŞI ÇALIŞAN DESTEK ALAMIYOR

İstanbul Yeditepe Aşçılar ve Garsonlar Derneği Başkanı Mehtap Eren, kalifiye eleman yetiştirme konusunda sorun yaşanacağını aktardı. Bir garsonun 5-10 yıl arasında yetiştiğini söyleyen Eren, “İşletmelerde kısıtlamaya gidilmesi özellikle garsonlar için soruna yol açıyor. Şimdi çoğu garson ekonomik sorunlarını çözme noktasında farklı meslek dallarına yöneliyor. Sigortasız çalışan garsonlar olduğu için desteklerden de faydalanamıyor” dedi.

İstanbul Lokantacılar Odası Başkanı Sayit Karabağlı ise açık işletmelerde gel-al paket servisin toplam cironun 10’da 1’i kadar olduğunu, yani sektörün hacminin neredeyse bu oranda daralabileceğini söyledi. Esnafın birkaç kişiye de olsa istihdam sağlamak için dönüşümlü çalışma yaptığını aktaran Karabağlı, işletme bütçelerine göre fatura desteği talep ettiklerini dile getirdi.

ARABASI OLAN PAKET SERVİSE

Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Başkanı Ramazan Bingöl, işletmelerin büyük bir bölümünün garsonları kısa çalışma ya da ücretsiz izne göndereceğini belirterek, “Türkiye genelinde yaklaşık 2 milyon kişi bu sektörde çalışıyor. Yarısı hizmet elemanı” dedi. Sahip olduğu restorandan örnek veren Bingöl, “İstanbul’un her yerine paket servisimiz var. Kendi arabası olan garsonlarımızı paket servise çıkarıyoruz ve oradan onlara bir pay veriyoruz.

Geçen sefer de böyle yaptık ya da dönüşümlü çalıştırıyoruz. Şimdi bir uygulama başlatıyoruz; talep eden müşterilerimiz için evlere, bahçelere, işyerlerine usta, servis elemanı göndereceğiz. Ustalarımız kebap pişirecek, elemanlarımız da servis yapacak” diye konuştu. Dijital yemek servisi yapan platformların yüksek komisyon ücreti aldığını söyleyen Bingöl, yeni bir platform kurma konusunda çalıştıklarını belirtti.

"HER YEMEK PAKET OLMAZ"

Türkiye Lokantacılar ve Pastacılar Federasyonu Genel Başkanı Aykut Yenice, son dönemde kebap ve pidecilerin gel-al, paket servis yaptığını belirterek şunları söyledi:

“Restoranlar, lokantalar her yemeği paket servis yapamayacak. Örneğin kuru fasulye ve pilavı çoğu kişi dışarıdan almaz. Geçenki kapanmada da sektör olarak zorluk yaşamıştık. 30 Haziran sonrası işe giren sektör çalışanları kısa çalışma ödeneğinden de faydalanamıyor.”