Pas hastalığı nedir, zararları nelerdir? Pas hastalığı neden olur?

Pas, asalak mantarlara bağlı bir bitki hastalığıdır. Bu mantarlar, bazitli mantarlar büyük grubuna ve pas mantarları alt grubuna girerler. Pas terimi, bir mantarın, yılın değişik zamanlarındaki kabarcıklı ve değişikliğe uğramış yüzeylerinin durumunu (lezyon) belirtir. Bunlar mantarların etkin gelişme dönemi olan bahar ve yaz mevsiminde kükürt sarısı ya da turuncu (uredo dönemi) renktedirler.

Mantarın kış dönemine girdiği (sonbahar veya kış mevsimi) bu kabarcıklı ve değişikliğe uğraşmış yüzeyler, kızılımsı kahverengi ya da siyah (telöto dönemi) bir renk alırlar.

Pas mantarının misalyumu hücreler arasındadır ve hücrelerin içine emeçler gönderir. Lezyonların yüzeyinde mantarın spor oluşumları ortaya çıkar, bunlar, uredosporlar, daha sonra da telötosporlardır. İnce çeperli olan uredosporlar hafif ve dayanıksızdırlar. Mantarın rüzgarla dağılan biçimi uredosporlardır.

Telötosporlar kalın çeperli, uredosporlara göre daha ağır ve daha dayanıklıdırlar, asalağın kalıcı biçimini oluştururlar. Bazen üçüncü bir dönem olan esidi dönemi de görülebilir, mevsimsiz ve çok kısa süren bu dönem, uredo ve telöto dönemlerinden önce gelir.

Pas mantarlarının dünyada 3000'den fazla türü vardır, bunlara bütün iklimlerde ve çok değişik koşullarda rastlanabilir, hiçbiri çürükçül yaşam sürdüremez ve yapay ortamda üretilemezler.

Tümü de tohumlu bitkiler (ya da çiçekli bitkiler) ve eğrelti otları gibi öbür bitkilerde yaşamlarını asalak olarak sürdürürler.

PAS HASTALIĞI ZARARLARI

Pas hastalığı çok çeşitli zararlara yol açar. Yaprakların sap ya da uç bölümlerini tutan kabarcıklar, bitkinin gelişmesini engeller ve yaprakların kurumasına neden olurlar; meyveler de şankrlara yol açarlar, dalların dallanmasında bozukluklara neden olurlar.

Bazı pas mantarları, bütün gelişmelerini, yani esidi, uredo ve telöto dönemlerini aynı bitki üstünde tamamlarlar; bu tür mantarlara tek konaklı denir. Değişik konaklı olarak adlandırılan öbür mantarlarsa, gelişmelerini birbirlerini izleyen iki çevrimde tamamlarlar; birinci çevrim (esidi) genellikle ilkbaharda görülür ve bir destek türü üstünde gelişir, yaz ya da sonbahar mevsiminde görülen ikinci çevrim ise, (uredo ve ardından telöto) değişik bir tür üzerinde gerçekleşir.

Böylece doğada çok sayıda "konak çifti" ortaya çıkarılmıştır. Pas mantarları kışı, telötospor biçiminde geçirirler, bazı durumlardaysa misalyum bitki dokularının içinde canlı olarak yaşamını sürdürür.

Pas hastalığı, ekim bitkileri için çok tehlikeli bir hastalıktır, özellikle ılıman ülkelerde tahıllara çok zarar verir. Bu bitki hastalığıyla, kimyasal savaş çoğunlukla kesin bir sonuç verememektedir; ama genetik biliminin gelişmesi sayesinde bu hastalıklara dayanıklı türler elde edilebilmiştir.