'Çakma kozmonotlar' iş başında

Altı “çakma kozmonot”, Mars yolculuğunun zorlu koşullarını sınamak üzere 520 gün süreyle küçük bir ortamda dış dünyadan tecrit edilmiş halde yaşayacak.

İnsanlığın uzaya yayılma düşünün ilk durağı olan Mars’a yolculuk için finansman ve mühendislik sorunları henüz çözüm beklerken, “Kızıl Gezegen”e ayak basacak astronot, kozmonot ya da taykonotların öncüleri zorlu yolculuğu Dünya’da yaşamaya hazırlanıyor.

Bir ön elemeyi geçen dört Avrupalı gönüllü (bir Belçikalı, iki Fransız ve bir Kolombiya asıllı İtalyan) arasından daha sonra seçilecek iki kişi, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ile Rusya Biyomedikal Sorunlar Enstitüsü’nün (IBMP) işbirliği çerçevesinde 18 ay süreyle bir uzay gemisini temsil edecek kapalı bir modülde yaşayacak. Avrupalı “kozmonotlar”, deney için daha önce seçilmiş üç Rus ve bir Çinli “meslektaşlarına” katılacaklar. Asıl deneyin başlamasından önce 4 Rus ve iki Avrupalı gönüllü modüller içinde 105 günlük bir ön deney gerçekleştirmişti.

“İnsanlı Mars Keşfi” için hazırlık yapanlar arasında ABD, Avrupa,ve Rusya’ya son yıollarda iddialı uzay projelerine imza atan Çin de katılmış bulunuyor. Ancak uzmanlar, finansal ve teknolojik gerekçelerin, bu ülkeleri ya da içlerinden bazılarını sefer için işbirliği yapmaya zorlayacağı düşüncesindeler.

Mars500 adıyla Mayıs ayında başlayacak projenin amacı, uzun ve zorlu geçecek Mars yolculuğu için gerekli tıbbi ve zihinsel gereksinimleri ortaya çıkarmak. “Yolculuk” sırasında gerçekleştirilecek bilimsel araştırmalar, uzun süreli tecritin stres, hormon düzeyleri, uyku kalitesi, ruhsal durum ve diyet desteklerinin etkisi gibi psikolojik ve fizyolojik sonuçlarını belirlemeye yönelik

Deneyin Mars500 diye adlandırılmasının nedeni, konvansiyonel itkiyle yol alacak bir uzay aracıyla yapılacak Mars seferinin 520 gün süreceğinin hesaplanması. Yolculuk için hazırlanan projelerde Mars’a varış süresi 250 gün, Mars yüzeyinde araştırmalar için 30 gün, Dünya’ya dönüş süresi için de 240 gün öngörülüyor. Başka uzmanlara göreyse daha gerçekçi bir simulasyonun çok daha uzun yolculuk sürelerine göre uyarlanması gerekiyor.

Örneğin, NASA’ya bağlı Lyndon B. Johnson Uzay merkezi araştırmacılarınca Mars yolculukları için hazırlanan bir şablon projede, 400 tonluk bir uzay aracının Ares V roketleriyle taşınacak parçalarla alçak Dünya yörüngesinde montajlanmasının ardından 900 gün sürecek bir Mars seferi öngörülüyor. Bu şablona göre astronotların Mars yüzeyinde kullanacakları barınak ve ekipmanla, astronotları geri getirmek üzere Mars yörüngesinde bekleyecek olan modül, daha önce önceden başka araçlarla gezegene indirilmiş olacak. Mars ve Dünya’nın yörünge hareketlerine göre hesaplanan “fırsat pencerelerinde” fırlatılacak araçlar için uzun ve hızlı yolculuk süreleri hesaplanıyor. Mars yüzeyinde kısa kalış senaryosuna göre gidiş geliş yolculukları için 400-600 gün, gezegen yüzeyinde kalış içinse 30-90 gün öngörülüyor. Uzun kalış seçeneğindeyse 400 gün gidiş dönüş, 500 gün de Mars yüzeyine daha önce indirilmiş yaşam modülleri ve rover araçlarla 500 gün süreyle keşif çalışmaları yapılacak. Her iki seçenekte de astronotlar, dönüş yolculuğu için gereken yakıtı önceden gönderilmiş bir tesiste Mars atmosferinindeki bileşenlerden üretecekler (Bkz: “Uzay kolonilerine doğru”, NTV Bilim, Sayı 5, Temmuz 2009, s. 32-45)

Moskova yakınlarında kurulu Mars500 tesisi, birbirine bağlı dört ayrı modülden oluşuyor. 550 metreküp toplam iç hacme sahip olan modüllerde pencere bulunmuyor. “Mars yolcuları”nın yaşam modülünün monotonluğunu azaltmak için duvarlar ahşap panellerle kaplanmış. Bir modüldeyse Mars yüzeyi oluşturulmuş. Deney başladıktan 250 gün sonra mürettebat ikiye bölünecek ve içlerinden üçü “Mars toprağı’nda çalışmalar yapacak. Katılımcıların gereksinimlerini karşılamak içinde modüllerin yakınlarında kurulmuş bir “görev kontrol merkezi” bulunuyor.

Deneyi mümkün olduğunca gerçek koşullara uydurmak için başlangıçtan iki ay sonra katılımcılar ile dış dünya arasındaki mesajların gidiş gelişine 20 dakikalık bir gecikme uygulanacak. Yani “Mars”taki temsilcilerimizin “Yeryüzü”ne gönderecekleri mesajların ulaşması için 20 dakika geçecek, anında verilecek yanıtlar için de bir 20 dakika daha beklemek gerekecek.

Modüllerdeki stresli yaşamı daha fazla kaldıramayacaklarını belirten katılımcıların modüllerden çıkmasına izin verilecek, ama daha önce kendilerini deneyi tamamlamaları için yoğun ikna çabaları gösterilecek.