AYM'den taksimetre kararı

Anayasa Mahkemesi, Karayolları Trafik Kanun'unda yer alan, otomobillerinde taksimetre kullanmayan sürücülerin aynı zamanda araç sahibi olmaması durumunda sürücüye verilen idari para cezasının yanı sıra araç sahibine de aynı miktarda ceza yazılmasını öngören hükmü iptal etti.

Zonguldak Sulh Ceza Hakimliği, söz konusu düzenlemenin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurdu. Yüksek Mahkeme, düzenlemeyi oy çokluğuyla Anayasa'ya aykırı buldu.

Resmi Gazete'de yayımlanan gerekçeli kararda, dava konusu olayda, taksi otomobilinde taksimetrenin kullanılmaması nedeniyle sürücü olmayan araç sahibine idari para cezası verildiği belirtildi.

Kararda, Kanun'un 31. maddesinde araçlarda, özelliklerine ve cinslerine göre nitelik ve nicelikleri belirlenen gereçlerin, kamyon, çekici ve otobüslerde ayrıca takograf, taksi otomobillerinde ise taksimetre bulundurulmasının ve kullanılır durumda olmasının zorunlu olduğunun belirtildiği hatırlatıldı.

Anayasa Mahkemesinin gerekçeli kararında, Kanun'daki, "Sürücü aynı zamanda araç sahibi değilse ayrıca tescil plakasına da aynı miktar için ceza tutanağı düzenlenir." hükmünün, aynı kanunda yer alan "Birinci fıkranın...(b) bendine göre araçlarında taksimetre, ...kullanmayan...sürücüler..." ibaresi yönünden Anayasa'ya aykırı olduğu ifade edildi.

"ARAÇ SAHİBİ OLMA İLE SUÇ ARASINDAKİ İLLİYET BELİRTİLMEMİŞTİR"

Söz konusu hükmün, işlemediği bir fiilden dolayı araç sahibine yaptırım uygulanmasına neden olabilecek nitelikte olduğuna dikkati çekilen kararda, aracında taksimetre kullanmayan sürücünün araç sahibi olmaması halinde tescil plakası sahibine sadece ruhsat sahipliği nedeniyle yaptırım uygulanmasının cezaların şahsiliği ilkesine aykırılık oluşturduğu vurgulandı.

Gerekçeli kararda, şu tespitlerde bulunuldu:

"Anayasa uyarınca, kişilere ceza verilebilmesi için hukuka aykırı eylemin kanunda belirtilmiş olması ve bu eylemin o kişi tarafından gerçekleştirilmiş olduğunun kanıtlanması gerekmektedir. İtiraz konusu kuralda araç sahibinin hangi eyleminin suç sayıldığı açık bir şekilde gösterilmediği gibi araç sahibi olma ile suç arasındaki illiyet bağının ne suretle oluştuğu da belirtilmemiştir."

KARŞI OY GEREKÇELERİ

Anayasa Mahkemesinin oy çokluğuyla aldığı bu karara üyeler Osman Alifeyyaz Paksüt ile Kadir Özkaya katılmadı.

İptal istemine konu kuralın, araç sahibine, şoförün kusurlu eyleminden dolayı sorumluluk yüklediğinin anlatıldığı karşı oy gerekçesinde, aracı kullanmak üzere verilen kişinin trafik kurallarına ve mevzuatına uygun hareket ettiğini gözetmenin ve denetlemenin de araç sahibine düşen bir sorumluluk olduğu bildirildi.

Araç sahibinin bu konuda bir özen yükümlülüğünün bulunduğunun belirtildiği karşı oy gerekçesinde, tescil plakası sahibine, şoförün kusurlu eyleminden dolayı ayrıca ceza kesilmesi, araç sahibince aynı durumun bir daha meydana gelmemesi için gerekli tedbirlerin alınmasına yönelik bir uyarı niteliğinde olduğu, haklı nedenlere ve üstün kamu yararına dayandığı vurgulandı.

Kuralda Anayasa'ya aykırılık bulunduğundan söz edilemeyeceği görüşünün aktarıldığı karşı oy gerekçesinde, araç sahibinin de tam olarak kusursuz olduğunun söylenemeyeceğine dikkat çekildi.

Karşı oy gerekçesinde, şu değerlendirmelerde bulunuldu:

"İdari cezalarda kusur esası mutlak geçerli kabul edildiği ve bu düşünce anayasallık denetimine esas alındığı takdirde idari yaptırım sistemi işlemez hale gelebilecektir. Örneğin bir işletmeye, bozuk veya hijyen kurallarına aykırı gıda satması nedeniyle idari yaptırım uygulandığında ancak bu market veya restoranın elemanları sorumlu tutulabilecek, böyle bir durumun bilgisi ve talimatı dışında meydana geldiğini öne süren işletme sahibi ise sorumlu tutulamayacaktır. Kuralın Anayasa'ya aykırı olmadığı kanaatiyle, çoğunluk görüşüne katılmamaktayız."

İLGİLİ MADDE

Karayolları Trafik Kanun'unun 31. maddesi şöyle:

"Araçlarda;

a) Özelliklerine ve cinslerine göre yönetmelikte nitelik ve nicelikleri belirtilen gereçlerin,

b) Kamyon, çekici ve otobüslerde ayrıca takograf, taksi otomobillerinde ise taksimetre bulundurulması ve kullanılır durumda olması zorunludur. Ancak, 2918 sayılı Kanu'nun yürürlüğe girdiği tarihten önceki yıllarda üretilen araçlarla, resmi taşıt olarak tescil edilmiş ve edilecek olanlar ile şehir içi ve belediye mücavir alanı içerisinde yolcu ve yük nakliyatı yapanlarda takograf bulundurma ve kullanma zorunluluğu aranmaz. Takograf cihazları mekanik, elektronik olabileceği gibi elektro mekanik de olabilir.

Birinci fıkranın (a) bendinde sayılan gereçleri bulundurmayan, kullanmayan veya kullanılabilir durumda bulundurmayan sürücüler 8.500.000 lira; (b) bendine göre araçlarında taksimetre, takograf bulundurmayan, kullanmayan veya kullanılabilir durumda bulundurmayan sürücüler 34.800.000 lira para cezası ile cezalandırılırlar.

Sürücü aynı zamanda araç sahibi değilse ayrıca tescil plakasına da aynı miktar için ceza tutanağı düzenlenir. Aynı bentte belirtilen cihazları bozuk imal edenler veya bozulmasına vasıta olanlar ile bu durumdaki cihazları kullanan araç sürücüleri ve işletenleri üç aydan altı aya kadar hafif hapis cezası ve 526.700.000 lira hafif para cezası ile cezalandırılırlar. Ayrıca (b) bendi hükmüne uygun durumda bulunmayan araçlar trafik zabıtasınca; eksiklikleri giderilinceye kadar trafikten men edilir."