2020 Nobel Kimya Ödülü sahiplerini buldu

Bilim dünyasının en prestijli ödüllerinden Nobel Ödülü, kimya alanında sahiplerini buldu.

Nobel Komitesi genom düzenleme yöntemi geliştiren bilim insanları Emmanuelle Charpentier ve Jennifer A. Doudna'yı ödüle layık gördü.

Charpentier ve Doudna'nın geliştirdiği genom düzenleme tekniği, "yaşamın kodunu yeniden yazmak" olarak nitelendiriliyordu.

"GENETİK MAKAS"

Fransız mikrobiyolog Emmanuelle Charpentier, "Streptococcus pyogenes" adı verilen bakteri üzerindeki çalışmalarda, daha önce bilinmeyen "tracrRNA" adı verilen bir molekülün varlığını keşfetti. Charpentier, molekülün, virüsleri DNA'ları keserek etkisiz hale getiren, "CRISPR/Cas" adı verilen bakterinin kalıtsal bağışılık sisteminin parçası olduğunu gösterdi.

Charpentier, keşfini 2011'de yayımladığı makaleyle bilim dünyasıyla paylaşırken, aynı yıl RNA üzerine geniş bilgi sahibi ABD'li biyokimyager Jennifer Doudna ile laboratuvar çalışmalarına başladı. Charpentier ve Doudna, çalışmalarında bakterinin "genetik makası" işlevi gören molekülü laboratuvar ortamında yeniden yaratmayı başardı.

Devrim niteliğindeki bu deneyi ardından bilim insanları bu genetik makasın yeniden programlamak üzere çalışmalar yürüttü. Molekül, virüs DNA'larını, hücre DNA'sından keserek ayırabiliyordu fakat Charpentier ve Doudna, molekülün DNA zincirini herhangi bir noktasına da aynı şekilde müdahale edebileceğini ispatladı.

Charpentier ve Doudna'nın gerçekleştirdiği keşfin ardından, CRISPR/Cas9 sistemi dünya çapında genetik araştırmalarda kullanılmaya başladı.

Emmanuelle Charpentier, 1968 yılında Fransa'da dünyaya geldi. Sorbonne Üniversitesinde biyokimya, mikro biyoloji ve genetik eğitimi alan Charpentier, ABD'de New York Üniversitesi ve Viyana Üniversitesinde klinik çalışmalar yürüttü. Charpentier, halen Almanya'da Max Planck Enstitüsünün enfeksiyon biyolojisi bölümünün direktörlüğünü yapıyor.

Jennifer A. Doudna, 1964'te ABD'nin Washington kentinde dünyaya geldi. Ponoma Üniversitesindeki eğitiminin ardından Harvard Tıp Fakültesinde doktora yaptı. RNA çalışmalarında uzmanlaşan Doudna, halen Kaliforniya Üniversitesinde öğretim üyeliği yapıyor.

Charpentier ve Doudna, ödülün yanı sıra 10 milyon İsveç Kronu (1 milyon 122 bin 45 dolar) para armağanını da paylaşacak.

Ödül, geçen yıl, "lityum iyon bataryaların icat edilmesine yönelik çalışmalarından ötürü" ABD'li John B. Goodenough, İngiliz M. Stanley Whittingham ve Japon Akira Yoşino'ya verilmişti.

ÖDÜLÜ PAYLAŞAN İLK KADINLAR

Bu yılki Nobel Kimya Ödülü, kadın adaylar arasında paylaşılan ilk örnek oldu. Ödüle Charpentier ve Doudna'dan önce 5 kadın layık görülmüştü. Marie Curie 1911'de, kızı Irene Joliot-Curie 1935'te, Dorothy Crowfoot Hodgkin 1964'te, Ada Yonath 2009'da ve Frances H. Arnold 2018'de ödülün sahibi olmuştu.

NOBEL KİMYA ÖDÜLÜ

Nobel Kimya Ödülü, 1901'den bu yana her yıl fizik alanında insanlığa önemli katkı sunan kişilere veriliyor. Ödül, 1901 ile 2019 yılları arasında 111 kez verildi. Toplam 184 kişinin layık görüldüğü ödüllerden 63'ü tek kişiye verilirken, 23'ü 2 kişi, 26'sı ise 3 kişi arasında paylaştırılmıştı.

Nobel Kimya Ödülü'nü 2015'te Türk bilim insanı Aziz Sancar kazanmıştı. Sancar, "Nobel Ödülü kazanan ilk Türk bilim insanı" olmuştu.