Türkiye'de sinema sektöründe kadınlara fırsat eşitliği yok

İsrailli-ABD'li oyuncu ve yönetmen Natalie Portman'ın Oscar ödül töreninde giydiği, üzerinde aday gösterilmeyen kadın yönetmenlerin isimlerinin olduğu kıyafet, sinema sektöründe kadınların durumunu, festivallerde aday gösterilme ve ödül dağıtımında kadın yönetmenlerin fırsat eşitliğine sahip olup olmadığını bir kez daha gündeme taşıdı. 92 yıllık Oscar tarihinde kadın yönetmenler, sadece beş kez "en iyi yönetmen" dalında ödüle aday gösterildi.

Dünya çapında kadın yönetmenlerin çektiği filmlerin sayısı erkek yönetmenlerin filmlerine göre daha az, bu festival başvurularına da yansıyor. Avrupa Sinema Fonu Eurimages verilerine göre, 2014-2017 yılları arasında çekilen dram filmlerinin yüzde 25’i, belgesel filmlerinin yüzde 38’i ve animasyon filmlerinin sadece yüzde 23'ü kadın yönetmenlere ait. 

DW Türkçe'ye konuşan yapımcı ve sinema araştırmacısı İlknur Bilir'e göre kadın yönetmenlerin sayısının az olmasının nedeni, büyük bütçeli projelerin kadınlara "emanet edilmemesi" ve endüstriyel bir fırsat eşitliği olmaması. Bilir, "Bir erkek aklı ile yaratılmış sinema endüstrisinin ekonomisinde de erkeklerin imtiyaz sahibi" olduğunu ve kadın yönetmenlerin projelerinin "geri kazanım oranlarının da bütçe meselesinde olduğu gibi erkek yönetmenlerden az olduğunu" belirtiyor.

Bilir, "Natalie Portman'ın aday gösterilmeyen kadın yönetmenlerin isimlerini elbisesine taşıması, erkek imtiyazlı bir sektörde çalıştığının son derece farkında bir kadın yapımcı olarak, kadın yönetmenlerin görünürlüğüne hizmet ediyor" diyor.

TÜRKİYE'DEKİ ÖDÜLLER İÇİN DE DURUM AYNI

"KADINLARIN FİLMLERİNİN SAYISI 200'Ü GEÇMİYOR"

Yönetmen Biket İlhan, 1914'ten günümüze dek 7 bin civarında Türk filmi üretildiğini ve bunların içinde kadınların çektiği filmlerin sayısının ise 200’ü geçmediğine dikkat çekiyor. Bu filmlerin 37'sinin Bilge Olgaç'a ait olduğunu söyleyen İlhan, festivallere davet edilseler de ödül dağıtımında azınlıkta kaldıklarının altını çiziyor.

"Directed by Women" uluslararası festivalinin Türkiye ayağı "Kadın Yönetmenler Kısa Film Festivali" bu eşitsizliğe çözüm üretmeye çalışan isimler tarafından bu sene ikinci kez organize ediliyor. 

Daha fazla kadın yönetmenin film çekmesine destek sağlamayı ve kadınların filmlerinin görünürlüğünü sağlayacak platformları artırmayı amaçlayan girişimin Program Direktörü Ceren Şahan, geçen seneki deneyimin kazanımlarını paylaşıyor: "Kadın yönetmenlere az yer verildiğini düşünen üç kadın yönetmen olarak, kadınları desteklemek ve yüreklendirmek amacıyla bu festivali başlattık. Geçen seneki organizasyonda etkileşim yüksekti. Kadın yönetmenler birbirleriyle tanıştılar, birbirlerine yardımcı oldular. Bire bir dayanışmayı gördük ve aldığımız tepkiler, 'ihtiyacımız vardı, vesile oldunuz' şeklinde oldu."

Belgesel yönetmeni Nejla Demirci de dayanışmanın önemini vurguluyor ve "Kadın sinemacıların birbirleriyle deneyimlerini paylaşmaları ortak mücadeleye olduğu kadar, üretime de yansır, üretime yansıması da çoğalmamız demek" yorumunu yapıyor.

"ÇALIŞIRKEN KADINI MUHATAP ALMIYORLAR"

Demirci ayrıca kadınların birbirlerine fonlar bulması, birbirlerinin filmlerini izlemeleri ve birbirlerinin sorunlarına duyarlı olmaları gerektiği görüşünde. 

Kadınların sahada yaşadıkları sorunlara dikkat çeken Demirci, şu örneği veriyor: "Kanun Hükmü belgeselim yasaklanmıştı. Çekimlerde her sokağa çıktığımızda, 3-5 dakika içinde polisler gelip kameralarımızı kapattırırdı. Fakat, her geldiklerinde bunu ekipteki erkeklere söylerlerdi, muhatap olarak beni almazlardı. Onlar, yönetmenimizle konuşun dediğinde onlar yüzüme bile bakmadan konuşurdu."

"POZİTİF AYRIMCILIK GEREKİYOR"

Uzun yıllardır bu sektörün içinde olan yönetmen Biket İlhan'ın ise bu sektörde de pozitif ayrımcılık yapılmasını öneriyor: "Daha çok kadının film çekmesi için kendi çabalarının yanı sıra; devletin, belediyelerin ve sponsorların destek sağlarken kadın yönetmenlere pozitif ayrımcılık yapmaları gerektiğini düşünüyorum. En azından durum eşitlenene kadar."

Yapımcı Aslı Şeyda Engel ise bir çelişkiye dikkat çekiyor. Bireysel olarak yaptığı tüm işlerde ekibinin çoğunluğunu kadınlardan oluşturmaya özen gösterdiğini söyleyen Engel sebebini ise şöyle açıklıyor: "Bu konuda hassasmış gibi gözüken uluslararası kadın yapımcıların bile çıkardıkları işlere baktığımızda bir tane kadın yönetmenle karşılaşmamız mümkün değil. Güzel çelişki değil mi?"

GÜÇLÜ KADIN ROLLERİ ARTMALI

Sadece yönetmenler değil, sektördeki diğer kadınlar da bu sorunlardan nasibini alıyor. Uzun yıllardır Türkiye'de oyunculuk yapan Taies Farzan, kadın olarak kendini var etmenin ve rollerdeki kadın temsillerinin sorunlarına dikkat çekiyor. "Sadece yapımcıların istedikleri ilgi ve alakayı göstermediğim için pek çok iş kaybettim" diyen Farzan, sunulan kadın rollerinde de güçsüz ve zavallı temsiller yerine güçlü kadın profillerinin artırılması gerektiğini belirtiyor.