Şarbon hastalığı nedir, belirtileri nelerdir? Şarbon nasıl bulaşır?

Bilinen en eski zoonotik hastalıklardan birisi olan şarbon; özellikle sığır, koyun, keçi, deve gibi ot yiyen hayvanlardan insanlara bulaşan zoonotik bir hastalıktır. Antraks olarak da bilinen şarbon hastalığı Türkiye'de çoban çıbanı ve karakabarcık gibi isimlerle de anılmaktadır.

Hastalığa Bacillus anthracis olarak adlandırılan bir bakteri neden olmaktadır. Genel otçul hayvanlarda görülen haslığa karşı etçil hayvanlar daha fazla direnç gösterir.

Şarbon hastalığı, hayvanlar arasında salgınlara neden olarak ölümlerine yol açar. Etkili veteriner aşılarından önce dünyadaki sığır, koyun, keçi, deve, at ve domuzlarda ölümcül hastalığın ana nedeniydi.

Şarbon insanlara üç şekilde bulaşmakta ve bulaşma şekline göre de adlandırılmaktadır:

Deri şarbonu, hasta hayvanlara, bunların etine, derisine, bu hayvanların kirletmiş olduğu eşya veya malzemelerle temas edilmesiyle,

Sindirim sistemi şarbonu, şarbon mikrobu bulaşmış gıdaların, özellikle de şarbonlu hayvanların etlerinin yenmesiyle,

Akciğer şarbonu, şarbon sporuyla bulaşık tozların veya hayvan tüylerinde ve kıllarında bulunabilen sporların solunmasıyla bulaşmaktadır.

İnsanlardaki şarbon hastalığının genel kaynağı hasta ya da şarbondan dolayı ölen hayvanlara doğrudan veya dolaylı olarak temas ile olmaktadır.

Bu sebeple hayvancılıkla uğraşanlar, çobanlar, kasaplar, mezbaha işçileri, veteriner hekimler vb. risk gruplarını oluşturmaktadır.

ŞARBON BELİRTİLERİ NELERDİR?

B. anthracis bakterisinin solunum yolu ile alınması sonucu oluşan akciğer şarbonunun kuluçka süresi 1-7 gün arasındadır. Hastalık üst solunum yolları enfeksiyonu gibi başlar. İleri dönemde akciğer yetmezliği, şok ve sıklıkla menenjit gelişir. Antibiyotik kullanımı ve destek tedavilere rağmen ölüm oranı % 90-100 arasındadır.

Hastalıklı etlerin az pişmiş veya çiğ olarak tüketilmesi ile oluşan gastrointestinal şarbonun da (sindirim sistemi şarbonu) kuluçka süresi 1-7 gün arasındadır.

Orofaringeal ve abdominal form olarak ikiye ayrılabilir. Orofaringeal formda dil kökü lezyonları, boğazda tahriş, yutma güçlüğü, ateş görülür. Abdominal formda bulantı, iştah kaybı, kusma ve ateş belirtilerini izleyen karın ağrısı, kan kusma ve kanlı ishal gelişir. Ölüm oranı % 25-75 arasındadır. Erken antibiyotik tedavisinin ölüm oranına etkisi tam olarak bilinmemektedir.

Deri şarbonu; enfeksiyonun en sık görülen tipi olup hasta hayvanların et, yün, post ve derisinin cilt ile teması sonucu oluşur. Kuluçka süresi 1-12 gündür. Cilt lezyonu genellikle ağrısızdır, hastalarda ateş, baş ağrısı görülebilir. Deri şarbonunda yaklaşık % 20 olan ölüm oranı antibiyotik kullanımı ile % 1 ‘in altına iner.

Görülme sıklığı gittikçe azalmasına rağmen şarbon Türkiye'de de görülmektedir. Türkiye'de genel olarak deri şarbonu görülmektedir.

Deri şarbonunda lezyonlar genellikle vücudun açık yerlerinde görülür. Şarbon sporlarının deriden girdiği yerde, ilk önce böcek ısırığına benzer biçimde kabarık, kaşıntılı bir şişlik oluşur.

Bu şişlik 1-2 gün içerisinde içi su dolu kabarcığa dönüşür ve daha sonrada ağrısız, genellikle 1-3 santimetre genişliğinde ortasında karakteristik siyah renkte ölü dokunun yer aldığı bir yara meydana gelir.

ŞARBON TEDAVİSİ

Şarbon tedavisi olan bir hastalıktır. Uygun antibiyotikler ile kısa sürede tedaviye başlanması durumunda tamamen iyileşme olur.

Hastalıktan korunmak için;

Şarbonlu olduğundan şüphelenilen veya şarbondan ölen hayvanlar asla kesilmemeli, derileri yüzülmemeli ve etleri tüketilmemelidir.

Şarbondan şüpheli hayvan ölümleri derhal veteriner hekime haber verilmelidir.

Şarbondan ölen hayvanlar 2 metre derinliğinde çukurlar açılarak gömülmelidir.

Hasta hayvanların bulundukları yerler ve taşındıkları nakil vasıtaları temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

Hasta hayvanların temas ettiği yemler, altlıklar ve gübre gibi bulaşık materyaller yakılarak imha edilmelidir.

Riskli bölgelerde hayvanlar şarbona karşı aşılattırılmalıdır.

ARŞİV:ŞARBON HASTALIĞI NEDİR? NASIL ANLAŞILIR?