PSA nedir? Yüksekliği vedüşüklüğü ne anlama gelir? Değerleri kaç olmalıdır?

PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (PSA) NEDİR?

PSA, Prostat kanseri erken tanısı, evreleme ve izleminde önemli bir belirleyicidir. PSA, prostat kanserinin tanısı için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra prostat kanseri riskini de göstermektedir. Ancak spesifikliği düşüktür. PSA, serin proteaz aktivitesinde olup, prostat duktal epitel ve asinilerinden salgılanır.

PSA'nın; iyi huylu prostat büyümesinde (BPH) geçiş bölgesinde, tümörler de ise; tümörün en fazla geliştiği çevresel bölgede göre daha fazla üretildiği gösterilmiştir. Kanser dokusunda daha az üretilmesine rağmen, anatomik yapı bozulduğu için, asinilerden kana daha kolay karıştığı ve bu nedenle de kandaki düzeyinin arttığı gösterilmiştir.

PSA DEĞERİ KAÇ OLMALIDIR?

PSA şu değerde ise kanser değildir denilebilecek bir değeri tanımlamak zordur. PSA değerinin 1 ng/ml nin altında olduğu çok düşük değerlerde bile %6.6 hastada prostat kanseri bulunabilmektedir.

Bununla birlikte PSA değeri arttıkça kansere yakalama şansı artmaktadır. PSA: 3,1 - 4 ng/ml arasına ulaştığında hastaların %26,9’sında prostat kanserine rastlanmaktadır.  

PSA YÜKSEKLİĞİ NEDİR? PSA YÜKSEKLİĞİ NE ANLAMA GELİR?

Prostat dokusu içerisinde ve menide çok yoğun miktarda bulunan Prostat Spesifik Antijen yani PSA, kana çok az salınmaktadır. BPH denilen iyi huylu prostat büyümesinde prostat büyüdükçe PSA'nın kan değeri ılımlı bir miktarda artar, anormal PSA artışları ise şu durumlarda görülür:

-Prostat kanseri
-Prostat iltihabı
-Prostat biyopsisi
-Prostat enfarktüsü
-İdrar yolu ameliyatları(TUR)
-İdrar retansiyonu(glob vezikal)
-Ejekülasyon
-Prostat masajı

PSA testi değerleri değerlendirilirken Total ve Serbest PSA değerleri göz önüne alınmalıdır.

Kanda dolaşan PSA’nın büyük bir çoğunluğu proteinlere bağlıdır. %5-35 arasındaki PSA ise herhangi bir proteine bağlı olmadan kanda dolaşır (serbest PSA). Prostat kanserini erken yakalamak için ilk yapılan test Total PSA değerinin belirlenmesidir.

Normal değerlerin daha üstünde ölçüldüğü durumlarda (total PSA: 4-10 ng/ml arasında olduğunda) kanda proteinlere bağlı olmayan serbest PSA düzeyine ve serbest PSA’nın total PSA’ya oranına bakılır.

Serbest PSA’nın total PSA ya oranının %10 olduğu hastaların %56 sında prostat kanseri ihtimali varken oran %25 ise hastaların %8 inde prostat kanseri tespit edilir. Özetle prostat kanseri hastalarında daha düşük oranda serbest PSA bulunmaktadır.

Serbest PSA değerlerini tek başına değerlendirmek anlamlı sonuçlar vermez ve ilk PSA ölçümünde serbest PSA bakmak gerekmez.

Hastadan ilk kez istenen total PSA değeri normal sınırların üzerinde yüksekse (PSA: 4-10 ng/ml)  total PSA düzeyine doğrulama için bakarken birlikte serbest PSA ölçümü faydalı olabilir. Yine de bu sonuçlar prostat kanseri teşhisi koymak için yeterli değildir.

Teşhis için PSA değerleri, oranları ve muayene bulgularına göre hastadan prostat biyopsisi istenir.

PSA DÜŞÜKLÜĞÜ NEDİR?

PSA'nın ölçümü kan testleriyle, uzmanların gerek görmesi halinde yapılır. Değerlerin düşük olarak çıkması, son derece sağlıklı bir durumdur. Değerlerin yüksek olması halinde, düşürmeye yönelik çeşitli tedavi yöntemleri uygulanmaya başlanır. Düşürülmesi ile ilgili tedavi işlemlerinin olumlu sonuç verip vermediği, ileri aşamalarda PSA testleri yapılarak öğrenilebilir.

PSA KAN TESTİ NASIL YAPILIR?

PSA testi koldan alınan kan ile yapılan bir testtir. PSA testi aç ya da tok karna ve günün herhangi bir saatinde yapılabilir.