PRL (prolaktin) hormonu nedir? PRL değeri kaç olmalıdır? Düşüklüğü ile yüksekliği nedenleri ve belirtileri

PROLAKTİN HORMONU NEDİR?

Beynin alt kısmında yer alan ve nohut büyüklüğünde olan hipofiz bezinden salgılanan prolaktin, bir tür hormondur. Temel işlevi, gebeliğin 8. haftasından itibaren meme bezini olgunlaştırarak anne adayını süt üretimine hazır hâle getirmektir. 

Hamilelik ve lohusalık dönemi boyunca prolaktin seviyesi yüksek kalır. Aynı zamanda yumurtlama ve dolayısıyla adet döngüsünün kesilmesinden de sorumludur.

Prolaktin hormonunun gebelik ve emzirme dönemi boyunca hipofiz bezinden düzenli olarak salgılanması, FSH ve GnRH hormonlarının salgılanmasını durdurarak tekrar gebelik oluşumunu bir süre engeller.

Yeni doğum yapan kadınların adet görmemesi ve tekrar gebe kalmamasının sebebi prolaktin salınımıdır. Kadınlarda olduğu gibi erkeklerde de cinsel istek üzerinde olumsuz etkisi bulunur.

Aynı zamanda erkeklerde sperm üretiminde de rol oynar. Ancak gebe olmayan kadınlarda prolaktin hormonunun yükselmesi, adet düzensizliği, meme başından süt gelmesi gibi problemleri de beraberinde getirir.

Nadir olarak görülen prolaktin düşüklüğü ise yetersiz süt üretimine, yumurtalık fonksiyonlarının yavaşlamasına ve durmasına; erkeklerde ise prematür ejakülasyon olarak tanımlanan erken boşalma ve ereksiyon bozukluğu gibi sorunlara yol açar. 

PROLAKTİN YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR?

Gebelik döneminde salgılanan prolaktin hormonu, meme bezinin gelişmesine ve süt oluşumuna neden olur. Ancak gebelik yoksa, prolaktin yüksekliği birtakım problemlerin varlığına işaret eder.

Hiperprolaktinemi olarak da adlandırılan prolaktin yüksekliğinin nedenleri arasında, prolaktinoma olarak tanımlanan ve hipofiz bezinde yer alan iyi huylu tümör varlığı, polikistik over sendromu, böbrek ve karaciğer hastalıkları yer alır.

Hipofiz bezinde var olan mikroadenom, diğer bir deyişle boyutu 1 cm'den küçük olan iyi huylu tümörler ve makroadenom olarak tanımlanan ve boyutu 1 cm'den büyük tümörler, hiperprolaktinemiye yol açar. Bu tümörlerin tanısı, radyoloji uzmanı tarafından çekilen MR ile konur.

Mikro ve makroadenomlar çoğunlukla ameliyat edilmeksizin ilaç ile tedavi edilir. Ancak ilaçla tedavi edilemeyen ya da çok daha büyük olup görme sinirine bası yapan hipofiz tümörleri, cerrahi operasyon ile alınır.

Aynı zamanda hipotiroidi olarak bilinen tiroit bezinin az çalışması durumunda da tirotropin salgılayan TRH hormonunun etkisiyle hiperprolaktinemi görülür.

Memeye masaj uygulanması, ağır egzersiz ve uykusuzluk gibi nedenler de prolaktin hormon düzeyinin artmasına sebep olur.

Prolaktin yüksekliğine neden olan diğer rahatsızlıklar ise şöyledir:

-Dar iç çamaşırı kullanımı
-Stres
-Uykusuzluk
-Kullanılan antidepresan ve diğer ilaçların yan etkileri
-Hipofiz bezi tümörü
-Akciğer kanseri
-Dengesiz beslenme
-Anoreksiya
-Meme travmaları
-Endokrinolojik problemler.

Ayrıca meme ucunda süt olup olmadığını kontrol etmek için sürekli olarak memenin uyarılması da prolaktin seviyesinin yükselmesine ve süt üretimine neden olabilir.

PROLAKTİN YÜKSEKLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Prolaktin yüksekliğine sebep olan rahatsızlığın saptanması ile tedavi başlar. Bazı hastalarda stresten uzaklaşmak, düzenli beslenme ve uyku düzeninin sağlanması, rahat iç çamaşırı kullanımı prolaktin seviyesinin düşmesine yardımcı olur.

Çoğunlukla hiperprolaktinemiye sebep olan hastalığın tedavisi yapıldıktan sonra, hormon seviyesi normal sınırlara döner. Hipofiz bezinde kitle varlığında, ilaç kullanımı ile kitlenin küçülmesi sağlanır. Ancak büyük bir kitle varlığında cerrahi müdahale gerekir. 

PROLAKTİN DÜŞÜKLÜĞÜ NEDİR, NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Kan testinde yer alan prolaktin seviyesinin normal değerlerin altında olması, prolaktin hormon seviyesinin düşüklüğüne işaret eder. Nadir olarak görülen bu durum, çoğunlukla beyinde yer alan ve prolaktin salınımını sağlayan hipofiz bezinin normal çalışmadığını gösterir.

Hipopituitarizm olarak adlandırılan bu durumda uygun tedavi düzenlenir. Dopamin, amfetamin, bromokriptin gibi içeriğe sahip bazı ilaç türleri de prolaktin düşüklüğüne sebep olur. 

Tüm bunların yanında, bağışıklık sisteminde var olan problemler, GH yani büyüme hormonunda var olan yetersizlik, hipopituitarizm ve aşırı dopamin salınımına yol açan bazı hormonal hastalıklar da prolaktin hormon seviyesinin düşmesine neden olur.

Prolaktin düşüklüğü tedavisi, çoğunlukla bu duruma yol açan etkenin ortadan kaldırılması ile yapılır. Hipofiz bezinden kaynaklı bir problem varsa, bu duruma neden olan durum saptanır ve uygun tedavi şekli seçilir.