Kızamık nedir, belirtileri nelerdir? (Kızamık nasıl ortaya çıkar ve nasıl tedavi edilir?)

Kızamık hastalığı ABD ve Avrupa’dakiler de dahil birçok ülkenin önemli sağlık sorunları arasında yer alıyor. DSÖ’ye göre 2016-2017 arasında küresel olarak %30 artan aşı reddi sonrasında 2017’de 110 bin kişi, 2018’de 140 bin kişi kızamıktan öldü. 2019’da ise en fazla vaka Madagaskar, Filipinler, Ukrayna, Nijerya, Kazakistan ve Hindistan’da görüldü, Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde 4 bin, Nijerya’da 125, Ukrayna’da 17 kişi kızamık nedeniyle öldü.

İÜC Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD öğretim üyesi Doç. Dr. İlker İnanç Balkan, kızamığı önlemenin tek yolunun aşı oranlarını %95 ve üzerinde tutmak olduğuna vurgu yaptı. Dünyada ölümlere neden olan kızamığın ülkemizde de salgın riski yarattığının altını çizen Doktor İlker İnanç Balkan, kızamık ile ilgili sık sorulan soruları şöyle yanıtladı: 

Kızamık nedir, neden olur?

Kızamık; çocukluklarda daha sık olmak üzere her yaşta görülebilen, solunum yolu ile kolayca bulaşıp salgınlara yol açabilen, komplikasyonları ile ölümlere neden olabilen bir hastalıktır. Hastalığa kızamık virüsü neden olur, kızamık virüsü için bilinen tek kaynak insandır.

Kızamık hangi belirtilere yol açar ve klinik seyri nasıldır?

Ateş, halsizlik, iştahsızlık, gözlerde kızarma ve öksürükle başlar. Henüz deride tipik kırmızı döküntülerin belirmediği ve 2-4 gün süren bu safhada yanağın iç yüzeyinde tuz atılmış görünümü veren beyaz-grimsi renkli Koplik lekeleri görülebilir. Kızamık teşhisinde özgül olan bu lekeler, deride döküntü başladıktan sonra kaybolur.

Kızamığın klinik seyri bebeklerde ve yetişkinlerde aynı mıdır, farklılıklar görülür mü?

Kızamık; bebeklerde ve ileri yaşlarda daha ağır seyredebilir. Komplikasyonlar yaştan bağımsız olarak, bağışıklık yetmezliği bulunanlarda, gebelerde, A vitamini eksikliği veya beslenme yetersizliği bulunanlarda daha sıktır. Bu gruplarda ağır seyirli zatürre, beyin iltihabı görülebilir. Gebelikte kızamık geçiren kadınların %60’ında en az bir komplikasyon görülür (düşük, bebeğin anne karnında ölmesi, prematür doğum gibi) ve annenin ölüm riski %12’lere çıkar.

Kızamık nasıl bulaşır?

Kızamık virüsüne maruz kalan kişi, aşısı yoksa veya daha önce kızamık geçirmediyse %90 oranında kızamığa yakalanır. Virüs solunum yoluna yerleşir ve hasta kişiden mikro damlacıklar halinde havaya saçıldığında iki saate yakın havada asılı kalarak bulaşmaya devam eder. Hasta kişiyle doğrudan temas edilmese bile, aynı ortamda bulunmak bulaşma için yeterlidir.

Kızamık aşısı ne zaman yaptırılmalı?

Kızamık aşısı, ülkemizde çocukluk dönemi aşı takviminde (kızamıkçık ve kabakulak ile aynı aşı içinde) 12. ayda ve 48. ayda (veya ana sınıfı veya ilköğretim 1. sınıfta) iki doz şeklinde ücretsiz olarak uygulanmaktadır. İki doz aşı yapılanlarda oluşan bağışıklık ömür boyu sürer. Çocukluğunda iki doz aşılanmamışlar risk grubundaysa erişkin aşı programı kapsamında aşılanır.

Kızamık aşısının yan etkileri nelerdir?

Kızamık aşısı canlı-zayıflatılmış bir aşıdır ve uygulanan kişilerin %10’unda aşı yerinde ağrı-şişlik-kızarıklık ve hafif ateş, %5’inde hafif döküntü dışında yan etki beklenmez. Kızamık aşısı ile otizm arasında herhangi bir ilişki yoktur. Ülkemizdeki kızamık aşılarının içinde vücuda zehirli etki edebilecek bir madde ve domuz jelatini bulunmaz. Aşı içeriklerine www.asi.saglik.gov.tr adresinden erişim mümkündür. 

Kızamık nasıl tedavi edilir?

Kızamıklı hastanın tedavisinde kullanılan özel bir ilaç yoktur. Ateş düşürücüler ve sıvı takviyesi genellikle yeterlidir. Bazı çocukların tedavisinde A vitamini kullanılır. Kızamık seyri sırasında bakterilere bağlı bir komplikasyon (zatürre, kulak iltihabı gibi) gelişirse antibiyotik verilir.
 
Kızamık tedavi edilmezse ne gibi sonuçlara yol açar?

Kızamık vakalarının %30’unda komplikasyon görülür. Orta kulak iltihabı, zatürre en sık görülenlerdir. Kalp ve beyin ile ilgili komplikasyonlar daha nadirdir.

Kızamıktan korunmak için neler yapılmalıdır?

Kızamıktan korunmanın tek yolu aşılanmaktır. Aşılanma ile oluşan bağışıklık ömür boyu sürer. Aşısız birinin kızamıktan korunması oldukça zordur. Bu durumdaki kişinin kızamıklı bir hasta ile temas etmesi halinde kızamıktan koruyucu standart antiserum uygulanır. Kızamıklı bir hastanın takibinde, solunum izolasyonu önlemleri alınmalıdır. Kızamık teşhisi konulan kişi, döküntüler belirdikten sonraki 5 gün süre ile bulaştırıcıdır, zorunlu olmadıkça toplum içine çıkmaması, aşısız gebeler ve risk grubundaki kişilerle temas etmemesi önemlidir. Zorunlu hallerde evden çıktığında ise mutlaka maske takması önerilir. Kızamık vakalarının önlenmesi için ülke genelinde aşı kapsayıcılık oranının %95’in altına düşürülmemesi gerekir.

Kızamıktan korunmak için aşı olmak yerine “kontrollü bir şekilde kızamık geçirmek” önerilebilir mi?

Kesinlikle hayır. Kızamık genellikle hafif geçirilmekle birlikte öldürücü olabilen bir hastalıktır. UNICEF verilerine göre, aşılamanın etkin şekilde yapılamadığı Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde 2019 yılının ilk 9 ayında gerçekleşen 4 bin ölümün çoğunluğunu beş yaş altındaki çocuklar oluşturmaktadır. Afrika’nın beslenme, hijyen ve sağlık hizmeti alt yapısı bu rakamda bir dereceye kadar etkili olabilir lakin kızamık virüsünün Avrupa’da son bir yılda 10682 kişide hastalığa yol açtığı ve 18 kişinin hayatını kaybettiği de not edilmelidir.

VİDEO: KIZAMIK BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ TAHRİP EDİYOR (01.11.2019)