Çocuklarda lenf bezleri neden büyür?

İSTANBUL - Anne ve babaları çok endişelendiren lenf bezi büyümeleri hakkında bilgiler veren Acıbadem Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Acıbadem Maslak Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. İnci Ayan, “Lenfadenopati” olarak bilinen lenf bezi kanserinin oldukça nadir bir durum olduğunu ve riskin yüzde 0.4'den daha az olduğunu söyledi.

Prof. Dr. İnci Ayan lenf bezi büyümesine neden olan durumları şöyle sıraladı:  

Lenf bezi büyümelerinin en sık neden enfeksiyonlardır. Bakteri, virüs, parazit, mantar gibi zararlı etmenler ya kan yolu ile yayılarak tüm bedende (sistemik) hastalık oluşturarak lenf bezlerini etkilerler. Ya da bölgesel olarak doğrudan lenf bezlerinin hastalanmasına neden olurlar.

Sıklıkla üst solunum yolu enfeksiyonu, tonsillit, farenjit, otit, konjoktivit, diş eti enfeksiyonları, diş abseleri, ağız içi aftlar, deri enfeksiyonları, alt solunum yolu enfeksiyonları, el, kol, bacak, ayak, parmak enfeksiyonları, genital ve anal bölge enfeksiyonları ilgili bölgenin lenf bezlerinin büyümesine neden olurlar.

BOYUN BÖLGESİNDEKİ LENF BEZİ BÜYÜMELERİ
Çocuklarda üst solunum yolunun viral enfeksiyonları boyun bölgesindeki lenf bezi büyümelerinden sorumlu en sık nedendir. Enfeksiyoz mononükleoz, kızamıkçık, kızamık, enterovirüsler, adenovirüs, suçiçeği, sitomegalovirüs enfeksiyonları bu enfeksiyonların başlıcalarıdır.

Bakteri enfeksiyonları arasında bademcik iltihaplarına da neden olan streptokoklar başta olmak üzere, stafilokoklar, difteri, sistemik hastalığa da neden olan tifo, brusella, tüberküloz, mikobakteri, sifiliz gibi etmenler sayılabilir.

Toksoplazma, sıtma, kene ısırığı hastalıkları, kedi tırmığı hastalığı ve mantar hastalıkları da diğer lenf bezi hastalığına neden olan enfeksiyonlardır.

Enfeksiyonlardan başka yabancı maddelere karşı oluşan yanıt sonucunda lenf bezleri büyüyebilir. BCG aşısı başta olmak üzere aşı reaksiyonları; böcek sokmaları; derinin sürekli irritasyonu sonucu oluşan dermatitler; aspirin, hidantoin, penisilin, tetrasiklin gibi ilaçlar, bu duruma örnek gösterilebilir.

Romatoid artrit ve lupus başta olmak üzere romatizmal hastalıklar, doğmalık metabolizma hastalıkları, bazı iç salgı bezi hastalıkları da lenf bezlerini etkileyen hastalıklar arasındadır. Bunların dışında lenf bezlerini ilgilendiren en önemli neden başta lösemi ve lenfomalar olmak üzere çocukluk çağının diğer doku ve organ kanserleridir.

LENF BEZLERİNİN YERLEŞİM BÖLGELERİ
Tüm bedende yaklaşık 600 kadar lenf bezi vardır. Bunlar baş-boyun bölgesinde kulak önünde, kulak arkasında, üst ense bölgesinde, üst-orta-alt boyun bölgelerinde, çene ve ön çene altında, köprücük kemiği üstünde, göğüs boşluğunda başlıca orta kısım yapıları etrafında, akciğer giriş kapılarında ve koltuk altlarında, kollarda başlıca dirsek bölgelerinde, karın boşluğunda karaciğer, dalak gibi organların giriş kapılarında, mide-bağırsak sistemi çevresinde, orta hat damar yapıları ve omurga komşuluklarında, böbrek ve idrar yolları çevrelerinde, kasık ve uyluk üst bölgelerinde ve diz arkalarında bulunurlar.

Çocuklarda hangi koşullarda lenf bezi büyüklüğünden (lenfadenomegali) veya lenf bezi hastalığından (lenfadenopati)  şüphe edilmelidir?

Sağlıklı çocuklarda yerleşim yerine göre değişmek üzere lenf bezlerinin büyüklüğü 0.5 cm- 1.5 cm arasındadır. Genellikle çapı 1 cm’den büyük olan lenf bezleri anormal olarak kabul edilir ve lenf bezi büyümesinden (lenfadenomegali) söz edilir.

Büyümüş lenf bezleri özellikle baş-boyun, koltuk altı ve kasık bölgelerinde ele gelir veya gözle fark edilebilir.  Büyüklük, devamlılık ve sayıca normalden farklı olan lenf bezlerinde lef bezi hastalığından (lenfadenomegali) şüphe edilmelidir. Tek bir bölgedeki lenf bezlerinin hastalığına bölgesel lenfadenopati; iki veya daha çok, komşu olmayan lenf bezlerinin anormal oluşuna ise yaygın lenfadenopati denir. Lenf bezi hastalıklarının dörtte üçünü bölgesel lenfadenopatiler oluşturur.

LENF BEZİ BÜYÜMESİNDE KANSER RİSKİ
Çocuklarda enfeksiyon, alerji ve diğer doku hastalıklarının neden olduğu lenf bezi büyümeleri dışında iri bademcik, geniz eti gibi oluşumları örnek verebileceğimiz iyi huylu lenf bezi büyümeleri oldukça sık görülen durumlardır. Lenfadenopati nedeni olarak kanser oldukça nadir bir durum olup riski yüzde 0.4 den daha azdır.

LENF BEZİ BÜYÜKLÜĞÜ SAPTANDIĞINDA İZLENECEK YOL
Anne ve babaların her şeyden önce fazla telaşa kapılmadan ancak zaman da geçirmeden bir çocuk hastalıkları uzmanına başvurmaları gerekir. Anne ve babalar, doktorlara şunları anlatmalı:

Lenf bezi büyüklüğünü nasıl fark ettiniz?
Bu büyüme ne zamandan beri var?
Zaman içinde büyüklüğünde artış oldu mu?
Eşlik eden ateş, ağrı, kızarıklık veya renk değişikliği var mı?
Yumuşama veya akıntı var mı? Öksürük, boğaz, kulak, diş, eklem veya başka bölgede ağrı oluştu mu?
Terleme, ağırlık kaybı, döküntü, yaralanma, böcek sokması, aşılanma veya ilaç kullanma öyküsü ile ilgili bilgiler nelerdir? 

TANIDA İÇİN YAPILACAK İNCELEMELER
İlgili lenf bezi bölgesinin ve tüm bedenin muayenesi tanıya gidebilmek için ilk şarttır. Lenf bezinin büyüklüğü, kıvamı, komşu yapılara yapışık olup olmadığı, duyarlılığı, renk değişimi, diğer lenf bezlerinin ve bademcik, karaciğer, dalak gibi lenf sistemi ile ilgili organlarda büyüme olup olmadığı, ateş varlığı, solukluk, deride döküntü veya kanama belirtileri tanı için önemli ipuçlarıdır.

Tam kan sayımı, enfeksiyon etmenleri ve enfeksiyon işaretlerinin kan testleri ile belirlenmesi, enfeksiyon ajanlarının tanımlanması için kültür testleri, ultrason, göğüs röntgeni gibi görüntüleme yöntemleri sıklıkla başvurulan testlerdir. Muayeneler ve incelemeler enfeksiyon lehine ise viral enfeksiyonlarda antiviral ve destek tedavileri, bakteri, mantar, parazit  enfeksiyonlarında uygun antimikrobiyal tedavi  verildikten sonra genellikle 1-2 hafta içinde iyileşme görülür.

Düzelme saptanmayan olgularda ve/veya lenf bezinde büyümenin devam ettiği olgularda uzman doktorun uygun gördüğü izleme süresinin sonunda (genellikle 4-8 hafta) doku tanısını verecek olan biyopsi işlemi yapılır.

BİYOPSİNİN TEHLİKESİ VAR MI?
Biyopsi olayı baştan beri izleyen çocuk hastalıkları uzmanının yönlendireceği çocuk cerrahı veya ilgili bölgenin (ör. Boyun bölgesi için kulak boğaz burun uzmanları) cerrahları yapar. Doğru tanı için en büyük lenf bezinin çocuğa zarar ve ağrı vermeyecek şekilde çıkartılması en uygun yaklaşımdır.

İnce iğne ile yapılan biyopsiler bazen yetersiz kalabilir ve biyopsi işleminin tekrarlanması gerekebilir. Doğru kişi ve uygun yaklaşımla lenf bezi biyopsilerinin hayati tehlikeleri yoktur. Alınan biyopsinin uygun şartlarda patoloji laboratuvarına gönderilmesi ve sonucun izlenmesi gerekir. Yapılan araştırmalar lenf bezi büyümelerinde sadece  %3 oranında biyopsinin gerekli olduğunu göstermektedir.

LENF BEZİ HASTALIKLARINDA TEDAVİ
Lenf bezi hastalığının nedenine göre tedavi uygulanır. En sık nedenler enfeksiyonlar olup gerek bölgesel gerekse sistemik enfeksiyon hastalıklarında uygun antimikrobiyal tedavi ile iyileşme tamdır. Kimi zaman hastalık tedavi edildikten sonra lenf bezleri küçülmekle birlikte tam olarak normal boyutlara ulaşamayabilirler.

Bu olağan bir durum olarak kabul edilir, ek tedavi gerektirmez. Enfeksiyon hastalıkları dışındaki nedenlerde de kanser de dahil olmak üzere özgün tedavi ile iyileşme şansı yüksektir. Özellikle erken tanı ve uygun tedavi ile hastaların büyük bölümünde tam iyileşme görülmektedir.