"Aşı milliyetçiliği" ülkeleri aşı sahibi yapacak

Akın MURTEZA / Ntv.com.tr

Aralık 2020'de, BioNTech / Pfizer tarafından üretilen, Covid-19 aşısının ilk dozu Birleşik Krallık'ta uygulanmaya başladı. Şimdi ise, dünya çapında çok sayıda aşı acil kullanım izni aldı ve düzinelerce ülke ve bölge, vatandaşlarını aşılama yarışına katıldı.

Dünya Sağlık Örgütü’nün Covid-19’u pandemi olarak ilan etmesinin üzerinden bir yıl geçtikten sonra dünyada en az 126 ülke ve bölge aşılama işlemine başlarken dün itibarıyla yaklaşık 8 milyarlık nüfusu olan dünyada 328 milyondan fazla kişiye yani yüzde 4,2’sine Covid-19 aşısı uygulandı. Birleşmiş Milletler verilerine göre dünyada 193 ülke ve 2 bağımsız bölge yer alırken, bunların 69’unda ise hala aşılama başlamadı.

Aşılamaya başlayan ülkelerden özellikle Avrupa Birliği ülkeleri aşılamada yavaş ilerleme eleştirilerine maruz kalırken, ülkelerin aşı tedarik sorunları da gün yüzüne çıkıyor.

Geliştirilen birçok aşıya henüz geliştirilme aşamasında ücret ödeyen Avrupa Birliği ülkeleri, hem aşı teslim almada sorun yaşıyor hem de verilen sözlerin yerine getirilmemesi üzerine zor durumda kalıyor.

SON ÖRNEK ASTRAZENECA

Daha önce zengin-fakir ülkeler arasında ‘aşı milliyetçiliği’ eleştirileri gün yüzüne çıkarken geçtiğimiz Ocak ayında Londra ve Brüksel arasında aşı krizi yaşandı.

AstraZeneca ile AB arasında geçen 400 milyon doz aşı için sözleşme imzalanmıştı. AB sınırları içerisinde üretilen İngiliz-İsveç ortaklığındaki aşının geliştirme sürecini hızlandırmak amacıyla AB'nin 336 milyon avro ön finansman sağladığı açıklanmıştı.

AstraZeneca tarafı ise Ocak ayında AB’ye yüzde 60 daha az aşı teslim edeceğini bildirmiş, AB tarafı ise açıklanandan daha da az aşı alınacağını açıklamış, alınması gereken 100 milyon dozdan 25 milyon doz alacağı belirtilmişti.

AB, İngiliz-İsveç şirketi AstraZeneca'nın eksik teslimatına tepki göstererek AstraZeneca'nın yükümlülüklerine uymasını istemiş, şirket ise tedarik konusunda sözleşmede "en üst seviyede çaba gösterilmesi" yönünde bir madde bulunduğunu ve tedarik için en üst çabayı gösterdiğini savunmuştu.

KENDİ TOPRAKLARINDA ÜRETİLEN AŞILARA ULAŞAMIYORLAR

Avrupa'da yaşanan aşı krizi, ülkelerin geleceğinin şirketlerden gelecek teslimatlara bağlı olduğunu ortaya koydu. Kendi topraklarında üretilen aşılara üretim aksaklıkları nedeniyle ulaşmakta güçlük çeken AB ülkelerinden Almanya, çözüm olarak kendi aşı üretimine geçmeye hazırlanıyor.

Başka ülkelere aşı bağımlılığı yaşamamak isteyen Almanya’da, Saksonya-Anhalt bölgesel hükümeti tarafından ortaya atılan aşı girişimi, Almanya’ya sağlanan aşıların güvence altına alınmasını ve Almanya’nın ihracat kalemlerine Covid-19 aşısını da eklemeyi planlıyor.

Almanya'nın Dessau bölgesindeki önceden "Anhalt Bakteriyel Enstitüsü" olarak kullanılan kurum ile IDT Biologika adlı bir şirket ve AstraZeneca tarafından geliştirilecek aşı ile 2022'nin sonundan itibaren ayda 30 milyon ila 40 milyon doz arasında üretim ile AB’ye yılda en az 360 milyon doz aşı sağlamayı hedefliyor.

Saksonya-Anhalt Başbakanı Reiner Haseloff, tıpkı enerji şirketlerinin güçlü talep dönemlerinde kapasitesini sürdürmesi gibi, Almanya'nın da bir aşı üreticisi olabileceğine inandığını söylerken, aşır üretimi ile ilgili, “Nihayetinde bu, devletin elektrik santrallerini yedekte tutmak için para ödediği enerji endüstrisi ile karşılaştırılabilir" ifadelerini kullandı.

BİRÇOK ÜLKENİN PLANI VAR

Almanya’nın yeni aşı planı gibi, aşıyı geliştiren ilaç şirketlerinin üretimini destekleyerek aşı kıtlığını önlemek için dünya çapında birçok hükümet de aşı üretim planlamaları yapıyor.

Avustralya, Brezilya, Japonya ve Tayland dahil olmak üzere bazı ülkeler İsveçli ilaç üreticisi AstraZeneca ile Covid-19 aşısı üretim ortaklıklığı kurarken, pandemiden en çok etkilenen Avrupa ülkelerinden İtalya, bir kamu-özel aşı üretim merkezi için devlet desteği açıkladı.

Avusturya, Danimarka ve İsrail Covid-19 aşısı üretimi için ortak bir araştırma ve geliştirme fonu ayırmayı ve kendi yeni nesil aşılarını üretip üretemeyeceklerini araştırmayı planladıklarını açıkladılar.

ABD YÖNETİMİ: HİNDİSTAN KRİTİK ROL OYNUYOR

ABD yönetiminden üst düzey bir yönetici ise geçtiğimiz günlerde, Hindistan’ın küresel Covid-19 aşısı üretiminde önemli bir rol oynadığını ve Amerika Birleşik Devletleri, Japonya ve Avustralya’nın da buradaki aşı üretim kapasitesini finanse etmeye yardımcı olmayı planladığını aktarmıştı.