Aks nedir, ne işe yarar, nasıl kırılır?

Halk arasında dingil adıyla da anılan aks, motorlu araçlarda diferansiyel sisteminden çıkan dönme hareketini tekerleklere ileten çelik mildir. Bir diğer deyişle motorun sağladığı gücü ve torku tekerleğe aktaran parçadır. Bunu yaparken yolcular da dahil olmak üzere aracın tüm yükünü üstlenir. Ayrıca araç hızlanırken, viraj girişlerinde, viraj çıkışlarında ya da frene basıldığında güvenliği ve konforu sağlamakla yükümlüdür.

Sağ ve sol olmak üzere iki tane aks yer alır. Aksları oluşturan genel aksamlar keçe, rulman ve körüklerdir. Aksların merkezlenmesini sağlayan aks rulmanları, aks kovanında yer alır. Aks keçeleri, aks kovanına monte edilir ve aks kovanı ile aks mili arasındaki yağın sızmasını engeller. Aks körükleri ise aksın iç ve dış bölümünde yer alır. Dışarıdan gelebilecek yabancı maddelerin rulmanlara girmemesini sağlar.

Araçların önden veya arkadan çekişli olmalarına göre akslar farklılık gösterir. Önden çekişli araçlarda sağ ve sol aksların boyları ve bağlantıları farklıdır. Arkadan çekişli araç modellerinde ise aks boyları aynıdır. 

AKS ARIZASI NASIL OLUŞUR?

Akslar ayrıca aracın, yolcularının ve genel yükünün ağırlığını taşımaya yarar. Akslar sert olacak şekilde üretilse de, aşırı yüklenmiş bir araç bazen bir aksı kırabilir. Kötü taşıyıcı rulmanları veya tehlikeli çukurlar aks sorunlarının diğer yaygın nedenleridir.

RULMAN BOZULMASI

Genellikle dışarıdan gelen darbeler sonucunda oluşur. Bununla birlikte rulmanların üzerinde zamanla oluşabilecek aşınmalar da bozulmaya sebep olabilir.

Alışılmadık bir yüksek sesle zorlanma veya takılma varsa veya bir araç hareket etmeye başladığında güç almak için mücadele ediyor gibi görünüyorsa, aks hasarı olabilir.

AŞIRI YÜK

Akslar ayrıca aracın, yolcularının ve genel yükünün ağırlığını taşımaya yarar. Akslar sert olacak şekilde üretilse de, aşırı yüklenmiş bir araç bazen bir aksı kırabilir.

KEÇE DEFORMASYONU

Sıkça karşılaşılan sorunlardan biri ise, aks keçesinin deforme olmasıdır. Her ne kadar büyük bir sorun gibi görülmese de yağ kaçaklarına sebep olabileceğinden frenlerin düzgün çalışmamasına neden olabilir.

DARBE

Sürüş esnasında tekerlekleri çevirdiğimiz yönde aks hizasına veya o kısma gelebilecek kaya, odun vb. cisimlere çarpmaktan kaçınmalıyız. Böyle bir senaryoda aks kırılabilir. Yani büyük darbeler de aksın zarar görmesi olası bir durumdur.

BOZULMA

Aks kafası da sık bozulan parçalardan biridir. Aks arızası titreme yapar mı, sorusunun cevabı budur. Direksiyonda olmaması gereken titremeler yaşanır; bu durum aracın ve sürücünün hareket kabiliyetini kısıtlar.

AKS ARIZASI NASIL ANLAŞILIR?

alışan bir aks olmadan tekerlekler hareket etmez. Aşağıdaki sorunlardan biriyle karşılaşırsanız, aracınızı servise götürmeniz gerekmektedir. 

Titreşimler aks hasarını gösterebilir. Aracın altında alışılmadık bir gürültü, garip lastik sallanması veya bükülmüş bir aksı gösterebilecek yavaş sürüş ve direksiyon eşlik edebilir. Yavaş hızlardaki titreşimler genellikle aksta bir sorun olduğunu gösterir. Aks, titreşime neden olacak kadar hasar görürse, genellikle değiştirilmesi gerekir.

Alışılmadık bir yüksek sesle zorlanma veya takılma varsa veya bir araç hareket etmeye başladığında güç almak için mücadele ediyor gibi görünüyorsa, aks hasarı olabilir.

Aracın altında veya iç lastik kenarında sızan gres yağı.Sızıntı yapan bir aks körüğü, aksın henüz hasar gördüğü anlamına gelmese de, sızıntı nedeniyle yetersiz gres gelecekteki sorunlara neden olabilir. 

Vitese takıp gaza bastığınız halde kalkış yapmayan araçta mafsalda kırık bir aks var demektir. Gaza ne kadar basarsanız basın, motor sadece devir yapar ve araç hareket etmez. Araç tamir edilene kadar hareket etmeyecektir.

AKS ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Araç sınıflarına göre akslar farklılık gösterir. 

Yarım serbest aks nedir? 

Otomobillerin bazılarında, kamyonet ve 4x4 araçların arka akslarında kullanılmaktadır. Diğer aks tiplerine göre maliyeti düşük olduğu için araçlarda en sık kullanılan aks tipidir. 

Tam serbest yüzücü aks mili nedir?

Yük kısmıyla alakası olmayan sadece difiransiyelden aldığı dönüş hareketini tekerleklere iletmekle görevli akstır. Burada yük, muhafaza ve tekerlek göbeği tarafından halledilmektedir. Tam serbest yüzücü aks mili zarar görse (kırılsa) dahi tekerlek yerinde kalır.

Üç çeyrek serbest aks mili

Uç kısmı konik olan bu aks tipi, tekerleğe cıvatalı olarak kullanılır.

VIDEO: KARANTİNADA ELEKTRİKLİ ARAÇ ÜRETTİ