1952'de kurulan Avrupa Nükleer Araştırma Kurumu, bugüne dek pek çok keşfe evsahipliği yaptı. İnternetin hızla yayılmasına imkan veren 'http://www" adresleme sisteminin yaratıcısı Tim Berners-Lee, bir CERN çalışanıydı. LHC deneyi bugün çok sayıda komplo teorisine konu oluyor.
CERN tesislerinde bugüne kadar 100'ü aşkın ülkeden binlerce bilim insanı görev aldı. Yüzyılın projesi olarak adlandırılan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (Large Hadron Collider-LHC) deneyinde 20 ülkeden bilimciler 'yürütücü' olarak, onlarca ülkeden bilimciler de gözlemci olarak yer alıyor.
LHC deneyinde kullanılacak iki dev dedektörden biri olan CMS (Compact Muon Solenoid) yaklaşık 12 bin 500 ton ağırlığında. Bilimciler bu dedektörleri, Higgs parçacığını görmek, maddenin farklı boyutlarını tespit etmek ve 'karanlık madde'yi oluşturan elementleri ayırt etmek gibi pek çok amaçla kullanacak.
LHC, evrenin oluştuğu 'Büyük Patlama'dan hemen sonraki çok çok kısa zaman diliminde varolan koşulları yeniden yaratacak. Yerin 100 metre altında kurulu olan Çarpıştırıcı'nın ana dairesel tüneli tam 27km uzunluğunda. Deney sırasında, iki hadron ışını (atomaltı parçacık) zıt yönlerde bu dairenin içinde yol alacak ve her turda enerjileri artacak. Bu iki hadron yeterli hıza ve enerjiye ulaşınca kafa kafaya çarpışmasına izin verilecek ve sonuçlar gözlemlenerek kaydedilecek.
CMS'nin merkezindeki solenoid bobinin hazırlanması ve yerleştirilmesi tam beş yıl sürdü. Tümüyle işlevsel hale geldiğinde, Yerküre'nin yarattığı manyetik alanın tam 100 bin katı güçte bir manyetik alan üretecek.
Deneyler sırasında CERN bilgisayarları yılda 15 milyon GB veri işleyecek. Verilerin analizinde dünyanın dört bir yanında binlerce bilim insanı işbirliği yapacak ve bunun için de 'The Grid' adı verilen ve binlerce bilgisayarın bağlı olduğu ağ kullanılacak.
CMS dedektöründe çalışan bir teknisyen bazı yongaları kontrol ederken görülüyor. CMS'lerin kullanıldığı deneylerde 37 ülkeden 2 bin bilimci işbirliği yapıyor.
CMS dedektörünün merkezindeki parçanın ağırlığı 1900 tonu geçiyor. Şubat 2007'de çekilen bu fotoğrafta mıknatısın göbeği yerine yerleştirilmek üzere indirilirken görülüyor.
Fotoğrafta bir kısım aksamı görülen ALICE (A Large Ion Collider Experiment) deneyiyle, Büyük Patlama'dan hemen sonra, Güneş'ten 100 bin kat daha yüksek sıcaklıkta oluşan maddeler ölçülecek. Bu sıcaklığa parçacık çarpıştırması esnasında ulaşılacak.
ALICE ve CMS, LHC çerçevesinde organize edilen 6 deneyden ikisi. Çarpışmanın muhtemel sonuçları üzerine bolca spekülasyon yapılsa da, CERN'deki fizikçiler deneylerin parçacık fiziğinde pek çok soruya yanıt getireceğinden emin.
