Devasa yıldız "Betelgeuse"un geçen yıl aniden ortadan kaybolmasının gizemi çözüldü

Orion takımyıldızındaki parlak turuncu bir yıldız olan Betelgeuse'un daha önce hiç yayımlanmayan görüntüleri, 2019'un sonunda yaşanan “Büyük Kararma”ya neyin sebep olduğunun gizemini çözdü. Uluslararası bilim insanlarından oluşan bir ekip, devasa yıldızın büyük bir gaz kabarcığı çıkardığını ve bu gazın soğuyarak, yıldızın ışığını geçici olarak engelleyen bir toz bulutu oluşturduğunu keşfetti.

YENİ GÖRÜNTÜLER OLAYI NET BİR ŞEKİLDE ORTAYA ÇIKARDI

Daha önce, bazı uzmanlar Ekim 2019'da düzensiz kararma olayı gözlemlendiğinde Betelgeuse'un patlamanın eşiğinde olduğuna inanıyordu. Ancak yeni görüntüler, yıldızın yüzeyinin zaman içinde nasıl değiştiğini ve karardığının net bir şekilde görülmesini sağladı.

Fransa’da yer alan Paris Gözlemevi’nden (Observatoire de Paris) Miguel Montargès liderliğindeki ekip, Ocak ve Mart 2020'de Betelgeuse yüzeyinin daha önce hiç görülmemiş iki görüntüsünü yakaladı. Ardından, bu görüntüler Ocak ve Aralık 2019'da çekilenlerle karşılaştırıldı.

Yapılan analiz araştırmacıların, değişiklikleri gerçek zamanlı olarak görmelerine ve "bu ani kararmanın yıldız tozu oluşumundan kaynaklandığını" belirlemelerine izin verdi.

SÜPERNOVA NEDİR?

Başlangıçta bu kararmanın  Betelgeuse'un süpernovaya gidişinin başlangıcı olduğuna inanılıyordu. Süpernova, enerjisi biten büyük yıldızların şiddetle patlaması durumuna deniliyor. Bir süpernovanın parlaklığı Güneş'in parlaklığının yüz milyon katına varabiliyor. 

Bir süpernovanın parlaklığını yitirmesi haftalar ya da aylar sürebiliyor. Bu noktada, yıldızın nükleer yakıtı bittiği için,  kütlesinin bir kısmı kendi yerçekimi kuvvetine dayanamayacak kadar ağır olan çekirdeğine akıyor. Bu durum çekirdeğin çökmesiyle ve ardından süpernovanın devasa patlamasıyla sonuçlanıyor.

Avustralya Stratejik Politika Enstitüsü'nden Dr. Malcolm Davis, 2019'da Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “Betelgeuse kararıyor, bu da yakında süpernovaya geçeceğinin bir göstergesi. Bu gerçekleştiğinde (yıldızın uzaklığı göz önüne alındığında onu Dünya'dan görmemizden 690 yıl önce gerçekleşmiş olacaktı) dolunay kadar parlak olacak” dedi. 

ARAŞTIRMACILAR DURMAKSIZIN ÇALIŞTI

Bununla birlikte, “Büyük Kararma gözlemlendiğinden beri bilim insanları, Betelgeuse'un süpernovaya doğru mu yöneldiğini veya bu gizemli karartmanın başka bir açıklaması olup olmadığını belirlemek için çalışıyorlar.

YILDIZDAN UZAKLAŞAN GAZ BULUTU KATILAŞARAK, PARLAKLIĞININ GÖRÜLMESİNİ ENGELLEDİ

Şimdi, Montargès ve ekibi, yıldızın ondan uzaklaşan büyük bir gaz bulutu ürettiğini keşfetti.  Buna göre, kısa bir süre sonra yıldızın yüzeyindeki bir parça soğudu. Ardından gazda bulunan silikon gibi daha ağır elementler katı toz halinde yoğunlaştı.

BULGULAR, HARVARD ÇALIŞMASIYLA ÖRTÜŞTÜ

Yeni çalışmanın bulguları, aynı zamanda Harvard & Smithsonian'daki Astrofizik Merkezi müdür yardımcısı Andrea Dupree tarafından 2020 yazında yapılan çalışmanın sonuçlarıyla örtüştü.

Dupree, Ağustos 2020'de NASA'nın yayınladığı bir yayında, "Hubble aracılığıyla bir gaz bulutunun yıldızın görünür yüzeyinden ayrıldığını görüyoruz. Yıldızın güneydoğu kesiminde dışa doğru hareket eden yoğun, sıcak bir bölgenin etkisini gözlemledik” değerlendirmesinde bulunmuştu.

Dupree,ayrıca  gaz bulutunun  yıldızın yüzeyinden dış atmosferine doğru giderken saatte yaklaşık 370 bin kilometre hızla hareket ettiğini buldu. Gaz kabarcığı sıcak yıldızdan milyonlarca kilometre uzaktayken soğudu ve yıldızın ışığını geçici olarak engelleyen bir toz bulutu oluşturdu.

Öte yandani Dünya'dan 700 ışık yılı uzaklıkta bulunan Betelgeuse, Nisan 2020'ye kadar normal parlaklığına geri döndü.