Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi ile Arizona Üniversitesinde görevli Türk bilim insanı Prof. Dr. Feryal Özel, kamuoyuna nisan ayında duyurulan ilk kara deliğin fotoğraflanmasını sağlayan 200 bilim insanı arasında yer alarak Türkiye'ye gurur yaşattı.
Prof. Dr. Feryal Özel, "Gerçekten kara deliklerin özellikleri var mı yok mu sorusunun cevabını arıyoruz. Şu ana kadar gördüklerimize göre, gerçekten de ışığın da kaybolduğu bir hacim var" dedi.
Özel "Işığın ortaya çıkamaması, hiçbir bilginin bize ulaşamaması anlamına geliyor. Yani kara delikler, evrenden bağıntısız ufak adacıklar yaratıyor sanki" ifadelerini kullandı.
Özel sözlerine şöyle devam etti:
"Tabii ki çok çeşitli testler yapabileceğiz. Daha önce hep kara deliğin çevresindeki etkilerine bakarak ne olduğunu anlamaya çalışıyorduk. İlk defa bu olay ufkunun varlığını, ışığın yok olduğunu kendi gözlerimizle görebiliyoruz"
İlk kez fotoğrafı çekilen kara deliğe, Hawaii dilinde "Derin, süslü karanlık oluşum" anlamına gelen "Powehi" adı verildi.
Hawaii'de yayımlanan Star Advertiser gazetesinin haberine göre dünyanın farklı bölgelerindeki sekiz gözlemevi arasında bağlantı kurularak oluşturulan Event Horizon teleskop dizgesi tarafından fotoğraflanan kara deliğin isim babası Hawaiili dil profesörü Larry Kimura oldu.
EHT Direktörü Shep Doelman ise bugüne kadar çekilen ilk kara delik fotoğrafını kamuoyu ile paylaştı.
Söz konusu kare 'Proje EHT' isimli proje kapsamında gerçekleştirilebildi.
Fotoğrafta süper kütleli kara deliğin (supermassive black hole) çekim alanına giren ışığın bükülmeleri görülebiliyor.
Söz konusu kara deliğin Güneş'in kütlesinden 6.5 milyar kat daha büyük olduğu tespit edildi.
Merakla beklenen açıklama Washington DC, Brüksel, Santiago, Şangay, Taipei ve Tokyo'da aynı anda toplantılar ile duyuruldu.
Söz konusu fotoğraftaki kara delik 'galaxy M87'de (Messier 87) yer alıyor.
Başak (Virgo) Takımyıldızındaki M87 Galaksisi gezegenimizden 53 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunuyor.
Kara delik Dünya'dan 520 kentilyon kilometre (520,000,000,000,000,000,000 kilometre) uzaklıkta
Kara deliğin görüntülenmesini sağlayan ekipte bir Türk bilim insanı da yer aldı. EHT Bilim Konseyi Üyesi ve Arizona Üniversitesi astronomi ve astrofizik profesörü Feryal Özel (43) Modelleme ve analiz Çalışma Grubu'nu yönetti. Görüntünün elde edilmesini sağlayan radyo teleskoplarını koordine eden iki profesörden biri.
Feryal Özel, "Bu tatlı anı yaşamak çok uzun zaman aldı" dedi.
Bilim insanları 2017 yılında 'Proje EHT' isimli proje kapsamında galaksinin merkezi Sagittarius A*'da bulunduğu belirtilen süper kütleli kara deliğin görüntülenmesi amacıyla küresel bir teleskop çalıştırmıştı.
Brüksel'de düzenlenen basın toplantısında konuşan Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Araştırma, Bilim ve İnovasyondan Sorumlu Üyesi Carlos Moedas, kara delik görüntüsünün insanlık için büyük bir bilimsel buluş olduğunu söyledi.
Bilim tarihinin "bu görüntü öncesi ve sonrası" olarak ikiye ayrılacağını belirten Moedas, "Bu projeye katkı sağladığı için Avrupa'yla gurur duyuyorum." dedi.
Moedas, projenin kara deliklerin varlığı hakkında görsel kanıt sağladığını anlattı.
Hayallerin bilime ilham verdiğini ve kara deliklerin uzun zamandan beri insanlarda merak uyandırdığını vurgulayan Moedas, bilim insanlarının katkısı sayesinde kara deliklerin varlığının artık sadece teorik olmadığını vurguladı.
National Science Foundation direktörü France Cordova söz konusu kareyi ilk gördüğü an neler yaşadığı sorulunda şunları söyledi:
“Fotoğrafı görünce gözlerim doldu. Bu tarihi bir başarı”
Bilim insanları elde edilen bulguların Einstein'ın izâfiyet teorisini destekler nitelikte olduğunun altını çizdi.
söz konusu karenin çekilmesi Enstein'ın yirminci yüzyılın başında Genel Görelilik Kuramı bağlamında var olduğunu öne sürdüğü kara delikler konusunda yapılan ilk doğrudan gözlem olarak da tarihe geçmiş durumda.
Genel görelilik (izâfiyet) ya da göreliliğin genel kuramı, 1916 yılında Albert Einstein tarafından yayımlanan kütleçekimin geometrik kuramı, ve bugün modern fizikte kütle çekimi tanımladığı düşünülen kuramdır.
Albert Einstein, 14 Mart 1879 tarihinde Almanya'nın Ulm kentinde doğdu.
20. yüzyılın en önemli kuramsal fizikçisi olarak nitelenen Einstein, görelilik kuramını geliştirmiş, kuantum mekaniği, istatistiksel mekanik ve kozmoloji dallarına önemli katkılar sağlamıştı.
Kuramsal fiziğine katkılarından ve fotoelektrik etki olayına getirdiği açıklamadan dolayı 1921 yılında Nobel Fizik Ödülü'ne layık görülmüştü.
Kara delikler, çok küçük bir alanda çok büyük kütlenin sıkışması ile meydana geliyor.
Oluşan muazzam çekim alanı nedeniyle, ışık dahil her türlü maddi oluşumu ve ışığı yutuyor
1990 senesinde Discovery uzay mekiği tarafından yörüngeye taşınan ve bugüne kadar yüzbinlerce fotoğraf çeken Hubble Uzay Teleskobu, yakaladığı her kareyle karanlık evreni insanlık biraz daha görünür kıldı.
Yıldızlardan yayılan ışık, ışık hızıyla ilerliyor. Bu yüzden yıldızlara bakarken aslında geçmişe bakıyoruz.
ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), parlak yıldızlarının "V" biçimi göç eden yaban ördeklerini andırdığı için "Yaban Ördeği Yıldız Kümesi" olarak adlandırılan "Messier 11" yıldız öbeğinin Hubble tarafından çekilen fotoğraflarından derlenen bir kolaj imajı yayımladı.
Bilinen en zengin ve kompakt yıldız kümelerinden biri olan Messier 11'in yaklaşık 220 milyon yaşında olduğu ve 2 bin 900 yıldıza ev sahipliği yaptığı tahmin ediliyor.
İşte 1 yıl sonra görevi Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi'nin gelişmiş kızılötesi merceklerle donattığı James Webb Uzay Teleskobu'na bırakacak olan Hubble'dan bizleri zamanda geriye götüren efsaneleşmiş görüntüler...
