1 trilyonluk şirketin yükselişi ve çöküşü

Apple, Perşembe günü tek hisse fiyatı 205,05 dolara çıkınca tarihi bir eşiği geçmiş oldu. Şirket sadece bir gün önce 2018'in üçüncü çeyreğinde rekor gelir elde ettiğini duyurmuştu. 

Ancak Amerikan teknoloji devi bu alanda bir ilk değil. Bu rekor piyasa değerine bir Çin şirketi 11 yıl önce ulaşmıştı. Hatırlanmamasının nedeni büyük bir çöküş yaşaması olabilir. 

Çin'in dev petrol şirketi PetroChina, Kasım 2007'de Şangay Borsası'nda 13 basamaklı bir rakamla piyasa zirvesine ulaşmıştı. Şirketin piyasa değeri tam 1 trilyon dolardı. 

BBC’de yer alan kabere göre, kimileri ise o dönem bu piyasa değerlendirmesine karşı çıktı. PetroChina'nın hisselerinin yalnızca küçük bir kısmı halka açılmıştı ve Çinli yatırımcılar sadece kendi ülkelerinde hisse satın alabiliyorlardı. Ortaya sıradışı bir arz-talep senaryosu çıktı. Ancak bunu takiben yaşanan çöküşün büyüklüğüyle ilgili kimsenin kuşkusu yok. 

Sadece 24 saat içinde PetroChina, gezegenin en değerli şirketleri ExxonMobil ve General Motors'un toplam sermaye miktarını aştı. 

10 YILLIK KAYBI 800 MİLYAR DOLAR

Fakat aylar içinde PetroChina'nın hisseleri düşüşe geçti ve 10 yıllık sürede kayıpları 800 milyar dolara ulaştı. Bloomberg'e göre bu miktarla İtalya'daki tüm şirketleri satın almak ya da dünyanın çevresini 100 dolarlık banknotlarla çevrelemek mümkün. 

O zamandan beri şirketin değeri 400 milyar doların üstüne çıkamadı ve en son istatistikler 200 milyar doların altında kaldığını gösteriyor. 

YANLIŞ GİDEN NEYDİ?

En basit yanıtla; "Neredeyse her şey". İlk olarak 1999'da kurulan PetroChina inanılmaz piyasa zirvesine ulaştığında, petrol fiyatları artıştaydı ve Çin borsası adeta çoşmuştu. 

2008 yılında küresel mali krizi yaşandı ve petrol fiyatları dibe vurdu. Petrolün 2008'de 103 dolar olan varil fiyatı, 2016'da 37 dolara indi. 

Çin hükümetinin ülkenin en büyük petrol ithalatçısı olmasına karşın çevresel endişeler nedeniyle daha az mal yoğunluklu kalkınma modelini benimsemesi işleri daha da kötüleştirdi. 

Örneğin Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, yakın dönemde Çin'in elektrikli araçlarda lider üretici ve tüketici olması için hedeflerini açıklamıştı.  2015'te Çin'de borsa balonu patlayınca bunun artçı etkileri ve türbülansı yaklaşık 8 ay sürdü. 

Suç sadece dış faktörlerde değildi. 2013 yılında PetroChina, üst düzey yöneticilerinden Liao Yongyuan'ın yolsuzluk soruşturması kapsamında tutuklanmasıyla sarsıldı. 

PetroChina'nın bugünkü piyasa değeri 195 milyar dolar ancak bazı analistler şirketin geleceğinden umutlu. 

APPLE İÇİN DERSLER

Mart ayında şirket 2017 için 3.6 milyar dolar kâr ettiğini açıkladı. Bu 2016 yılındaki rakamların yaklaşık 3 katı. Petrol fiyatlarındaki artış da buna katkı sağlamıştı. 2017 yılında PetroChina'nın değeri Amazon'dan büyüktü. 

Şirket ayrıca dünyanın en büyük petrol şirketi. Yaklaşık 300 bin çalışanı var ve Çin'in ana altyapı projeleri Kuşak ve Yol Girişimi'nin önemli bir parçası. 

PetroChina'nın başarısızlığından Apple ders çıkarabilir mi? 

İki şirket farklı pazarlarda çalıştığı için karşılaştırmak zor. Teknoloji şirketleri dünyanın en değerli şirketlerinin başında geliyor. Sadece tek bir enerji şirketi ilk ona girmeyi başardı. 

Ancak bazı araştırmalara göre, ki buna Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) raporu da dahil, akıllı telefon satışları doruğa ulaştı. 

Apple'ın gelirinin yüzde 56'sının iPhone  satışlarından geldiği düşünülürse, yeni trilyonerler için gelecekte bazı sorunlar çıkabilir.