UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'ne dahil edilen Van Kalesi, Türkiye ve dünyanın birçok yerinden binlerce turiste, Urartular'dan günümüze uzanan tarihe tanıklık etme imkanı sunuyor.
Urartu Kralı 1. Sardur'un M.Ö. 840-825 yıllarında Van Gölü kıyısına inşa ettirdiği ve Urartular'ın 250 yıllık hakimiyetinin izlerini taşıyan kale, görkemli yapısı ve günümüze ulaşan tarihi eserleriyle yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekiyor.
Bin 800 metre uzunluğunda, 20-120 metre arası değişen genişlikte ve 100 metre yüksekliğindeki kaya üzerine kurulu kalede bulunan yazıtlar, kaya mezarları, tapınaklar, surlar, camiler ve kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan eserler binlerce yıllık tarihe ışık tutuyor.
İki yıl önce UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'ne dahil edilen Van Kalesi'nde bulunan yapıları görmek için dünyanın birçok yerinden gelen ziyaretçiler, yapılan yürüyüş yolları sayesinde rahatlıkla kalenin zirvesine ulaşabiliyor.
Ziyaretçiler, kalenin surları arasındaki yollarla kalenin zirvesine tırmanırken, Urartular'dan kalma Sardur Burcu, Analı-Kız açık hava tapınağı, krallara ait kaya mezarları, bin merdivenler ile ana kayaya oyulmuş yapılarla binlerce yıllık tarihi fotoğraf karelerine yansıtıyor.
1915 Rus işgaline kadar kullanılan cami, kilise ve şapellerin bir arada bulunduğu eski Van şehrinde tarihi gezintiye çıkan ziyaretçiler, kalenin tepesinde de şehri tepeden 360 derece görebiliyor, Van Gölü'nün eşsiz manzarasına karşı güneşin batışını izliyor.
Van Kültür ve Turizm Müdürü Muzaffer Aktuğ, Van Kalesi'nin bölgedeki en önemli turizm destinasyonlarından olduğunu söyledi.
Binlerce yıl geçmişi bulunan kalenin Urartular'a da başkentlik yaptığını hatırlatan Aktuğ, şöyle konuştu:
"Van Kalesi Urartular'dan günümüze birçok medeniyete ev sahipliği yapan bir eser. UNESCO asil listesini en fazla hak eden yerlerden biri. Van Kalesi'nin UNESCO sürecini 2 yıl önce başlattık. Yapılan değerlendirmeler sonucunda geçici listeye alındığı bize iletildi. Bu süreçten 3 yıl sonra asil liste için müracaat yapılabiliyor. Bundan sonra yapılacak tek şey, kalenin asil listeye girmesi için bir çalışma başlatmak olacak. Van Kalesi, Van'ın en çok ziyaret edilen noktalarından biri. Çevre düzenlemesiyle kaleyi güvence altına aldık. Kalemiz ören yeri statüsüne girdi"
Aktuğ, kalenin arkasındaki eski Van şehrinde 100 yıl önce farklı medeniyetlerden, farklı dinlerden insanların bir arada huzur içinde yaşadığını vurguladı.
Kaledeki tarihi camilerin yanında kilise ve şapellerin bulunduğunu, insanların huzur içinde yaşadığını anlatan Aktuğ, "Ermenilerin yaptıkları katliam sonucu şehir yakılıp yıkıldı. Buranın ayağa kaldırılması konusunda son dönemlerde Müzeler Genel Müdürlüğü ve Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı'nın (DAKA) katkılarıyla çalışma başlatıldı" dedi.
Geçmiş süreci, eski Tuşba'yı gündeme taşıyabilmek için çalışmaların devam ettiğinden bahseden Aktuğ, şunları söyledi:
"Kalede tarihi Van evlerini andıran örnek evimiz var. İnsanlar buraları görerek geçmişe dair yaşamın izlerini sürebiliyor. Van'ın turizm konusunda hak ettiği noktaya gelebilmesi için çaba gösteriyoruz. Her geçen gün Van'a gelen turist sayısı artıyor. 2011'de 350 bin konaklamalı yerli ve yabancı turist sayısı 2017'de bir milyon 50 binlere dayandı. Bu, Van açısından sevindirici bir rakam"
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Van Bölgesi Tarih ve Arkeoloji Merkezi Müdürü Doç. Dr. Erkan Konyar ise, Van Kalesi ve çevresindeki yerleşim alanlarında tarihe ışık tutacak önemli yapıların ortaya çıkarıldığını söyledi.
Van Kalesi'nin güneye bakan cephesine açılan 8 kaya mezarının Urartu mimarisinin en görkemli anıtları kabul edildiğini belirten Konyar, kalede günümüze kadar ulaşan surların alt seviyelerindeki iri blokların büyük çoğunluğunun Urartu döneminde yerleştirildiğini, sonrasında da Osmanlı dönemine kadar birçok medeniyetin birçok taş ve kerpiçlerle ekleme yaptığını anlattı.
Konyar, 97 hektarlık alana yayılan Van Kalesi, höyük ve eski Van şehrinde milattan önce 3 bin yılından 20. yüzyılın başına uzanan süreçte bölgede yaşayan toplumlara ilişkin maddi kültür kalıntıların bulunduğunu söyleyerek, şöyle konuştu:
"Erken transkafkasya toplumları, Urartular, Medler, Persler, Roma, Sasani, Arap, Bizans, Ermeni, Selçuklu, Eyyubi, İlhanlı, Karakoyunlu, Timur, Sefevi ve Osmanlı dönemlerine ilişkin kültür katmanları bu alandan izlenebiliyor. Bu açıdan bölgenin tarihsel sürecinde yaşam biçiminden, üretim biçimine ve mimariye varıncaya kadar Van insanının ve kentinin gelişim süreci gözlemlenebiliyor.
Van Kalesi, yaklaşık 250 yıl Doğu Anadolu Bölgesi'nde egemenlik sürdüren Urartular'ın başkentliğini yapmış. Anadolu'nun çok az yerinde kent merkezi içinde bu kadar eskiye giden arkeolojik maddi kültür kalıntıları modern kentin eski yerleşimcilerinin oturduğu konut kalıntıları, dini yapıları, mezarları, yolları ve kente dair diğer yan birimler var"
Anadolu'nun özellikle Osmanlı dönemi orijinal kent dokusunu yansıtması bakımından önemli eski Van şehrinin bir açık hava müzesi konumunda olduğunu vurgulayan Konyar, "Urartu mimarlarının şekillendirdiği Van Kalesi ve çevresi kendinden sonra gelen toplumlara da yerleşebilecekleri uygun alanlar yaratmış. Van Kalesi, başkent niteliğiyle Demir Çağ Anadolu'sunun en ünik ve etkileyici kenti" dedi.
Mardin'den Van'a giden Murat Turhan, kaleyi gezdiklerini ve gördükleri eserleri hayranlıkla incelediklerini belirtti.
Turhan, Mardin'de bulunan kaleyi turizme kapalı olduğu için ziyaret edemediklerini dile getirerek, şunları söyledi:
"Buradaki kalenin ziyarete açık olması önemli. Tarihi bir kale ve manzarası çok güzel. Herkese burayı gelip gezmelerini tavsiye ediyoruz. Tarihi yapıları çok önemli. Buranın turizme kazandırılması, tanıtım çalışmalarının artırılması gerekiyor. Dinlenme yerleri oluşturulmalı. Burası UNESCO asil listesine alınmayı hak ediyor, biz de bunu destekleriz. Van'ın çok güzel yerleri, Ege sahillerinden farksız sahilleri var. Buraların değerlendirilmesi gerekiyor"
