Negatif düşüncelere kapılma hali: Bilişsel Çarpıtma

NEGATİF DÜŞÜNCELER KARANLIĞA SÜRÜKLÜYOR

Yaşadığımız travmatik bir hadise veya basit bir olay olumsuz düşüncelerin aklımıza hücum etmesine sebep olabilir. Bu negatif ruh halinden kurtulmak için çeşitli stratejiler geliştirmek mümkün ancak toksik hale negatif düşünceler bireyleri karanlık bir yola sürükleyebilir.

BBC İş Yaşamı Muhabiri David Robson, negatif düşünmenin yol açabileceği durumlara dair kapsamlı bir çalışma yaptı.

BİLİŞSEL ÇARPITMA NEDİR?

Herhangi bir durumla karşılaştığınızda hep en kötüsünü mü beklersiniz yoksa pozitif düşünceyle mi hareket edersiniz? Örneğin, bir arkadaşınıza mesaj attığınızda ve size hemen dönüş yapmadığında arkadaşınızın başına bir şey geldiğini veya size küsmüş olabileceğini mi düşünürsünüz?

Eğer karşılaştığınız her zorlukta aklınıza olumsuz düşünceler geliyorsa bilişsel çarpıtma (catastrophising) yapıyor olabilirsiniz. Bilişsel çarpıtma, felaket senaryolarına inanma ve negatif sonuçları büyütme eğiliminizin olduğu bir durumu işaret ediyor.

Yapılan araştırmalara göre, bilişsel çarpıtma akıl sağlığına ciddi zararlar verebilir ve hatta kronik ağrılara sebep olan duygu durumlarını artırabilir.

Hayatın her evresinde ortaya çıkabilen bilişsel çarpıtma, pandemide ortaya çıkan korkular, ekonomik ve politik belirsizliklerle daha da kötü hale geldi. Ancak olumsuz düşüncelerden sıyrılmak için deneyebileceğiniz pek çok yol var.

ANKSİYETE VE STRESE YOL AÇABİLİR

Yapılan araştırmalara göre, bilişsel çarpıtma anksiyete bozukluğuna da sebep oluyor. Örneğin, bilişsel çarpıtma yapan bir çalışan iş yerinde beklemediği bir zorlukla karşılaştığında aklından "Kesinlikle kovulacağım" ve "Eğer kovulursam bununla başa çıkamam" gibi düşünceler geçirmeye başlıyor. Bu da ister istemez stres ve anksiyete yol açıyor.

Eğer sunum yapan biri, kalbinin hızlı çarptığını fark ederse kalp krizi geçireceğini düşünebilir. Bu olumsuz düşünce de kişiyi tam anlamıyla panik atağa sürükleyebilir.

Bilişsel çarpıtma, aynı zamanda post travmatik stres bozukluğu ve obsesif-kompulsif bozukluk gibi diğer ruh sağlığı sorunlarına da yol açabilir.

FİZİKSEL SORUNLAR DA ARTABİLİR

Olumsuz düşüncelere kapılmak, fiziksel ağrıların hissiyatını da artırabilir. Diş ağrısı olan bir hasta ağrının ne zaman geçeceğini düşünmeye başlar, "Hiçbir zaman sona ermeyecek" diyebilir veya ağrının sebeplerine kafayı takabilir. Bu düşünceler ağrının geçmesini de zorlaştırır.

NEDEN BİLİŞSEL ÇARPITMA YAPARIZ?

Bazı insanlar, diğerlerine göre daha fazla bilişsel çarpıtma yapabiliyor. Kişilik özellikleri veya aile üyelerinden öğrenilen davranışlar bu tür düşüncelere kapılmamızda etkili olan faktörler arasında yer alıyor. Eğer ebeveynleriniz genelde hep en kötüsünü düşünüyorsa siz de bu böyle hissetmeye daha çok meyilli olabilirsiniz.

NEGATİF DÜŞÜNCELERDEN KURTULMAK MÜMKÜN MÜ?

Bilişsel çarpıtmanın kaynağı ne olursa olsun uzmanlar bu olumsuz düşünce sarmalını kırmanın mümkün olduğunu söylüyor. İlk adım, düşüncelerinizi durdurmak ve zihninizin ne zaman olumsuzluğa yöneldiğini saptamak olmalı.

Eğer olumsuz düşüncelere kapılıyorsanız bunu sorgulayın. “Neden hep başarısız olacağımı düşünüyorum” diyerek kendinizi telkin edin.