Koyunlar ilk kez İç Anadolu’da beslenmiş: Genetik araştırma evcilleşmenin Aşıklı Höyük’te başladığını ortaya koydu

Trinity College’dan genetikçiler ile LMU Münih ve Bavyera Eyaleti Doğa Tarihi Koleksiyonları'ndan (SNSB) zooarkeologların liderliğindeki uluslararası ve disiplinler arası bir araştırma ekibi, 12 bin yıl boyunca Moğolistan'dan İrlanda'ya uzanan arkeolojik kemiklerden elde edilen 118 genomu analiz ederek bu türün tarih öncesi kültürel yörüngesini deşifre etti.

Ekip, 8 bin yıl kadar önce çiftçilerin sürülerini kasıtlı olarak seçtiklerine dair kanıtlar buldu; örneğin kürk rengini kodlayan genler için.

11 BİN YILLIK TARİH

Koyunlar 11 bin yılı aşkın bir süredir insanların geçim kaynakları ile iç içe geçmiş durumda. Etlerinin yanı sıra evcilleştirilmeleri, insanların protein açısından zengin sütleriyle beslenmelerine ve yünlerinden yapılan sıcak, suya dayanıklı kumaşlarla giyinmelerine yol açtı.

Örneklemdeki en eski koyun çoban köyü olan Türkiye'nin orta kesimindeki Aşıklı Höyük, daha geniş bölgedeki daha sonraki popülasyonların atası gibi görünen genomlara sahip ve 11 bin yıl önce kuzey Bereketli Hilal'in batı kesiminde yabani muflon yakalamalarında bir köken olduğunu doğruluyor.

DOĞUDAN BATIYA TAŞINDILAR

Keçilerdeki benzer bir sinyalle birlikte bu, insanların başka bir hayvanın biyolojisini şekillendirdiğine dair en eski kanıt konumunda ve günümüz çiftçileri gibi ilk çobanların da hayvanlarındaki güzel ve sıra dışı olanla ilgilendiğini gösteriyor.

Özellikle, ekibin yakınında seçilim kanıtı bulduğu ana gen, “KIT” olarak bilinen ve bir dizi çiftlik hayvanında beyaz kürk rengiyle ilişkili olan bir gen olarak biliniyor.

Ayrıca o zamana kadar, Avrupa'dan ve daha doğuda İran ve Orta Asya'dan gelen en eski evcil koyun genomları birbirinden ayrılmıştı. Ancak bu ayrışma, insanların koyunları doğudaki popülasyonlardan batıya taşımasıyla uzun sürmedi.

HİNT AVRUPA DİLİNİ ORTAYA ÇIKARDI

İlk olarak, Mezopotamya'nın erken şehirlerinden yayılan insan kültürel etkilerine paralel olarak, koyun genomlarının yaklaşık 7 bin yıl önce Bereketli Hilal içinde batıya doğru hareket ettiğini görüyoruz.

İkinci olarak, Avrasya steplerinde pastoralist halkların yükselişi ve yaklaşık 5 bin yıl önce batıya doğru yayılmaları, ataları olan Avrupalı insan popülasyonlarını ve kültürlerini derinden dönüştürdü.

Bu süreç insan popülasyonlarının yapısını değiştirdi. Örneğin İngiliz halklarının soyunu yaklaşık yüzde 90 oranında değiştirdi ve bugün kıtada konuşulan dillerin atası olan Hint-Avrupa dilini ortaya çıkardı.

"SÜRÜLERİNİ BERABERİNDE GÖTÜRDÜLER"

UCD Tarım ve Gıda Bilimleri Fakültesi'nde Ad Astra Yardımcı Doçenti ve Trinity Genetik ve Mikrobiyoloji Okulu'nda Yardımcı Doçent olan Dr. Kevin Daly, önde gelen uluslararası Science dergisinde yayınlanan araştırma makalesinin ilk yazarı.

Daly, şunları söyledi: “En çarpıcı keşiflerimizden biri, Bronz Çağı'nda Avrasya steplerinden Avrupa'ya tarih öncesi büyük bir koyun göçünün yaşanmış olmasıdır. Bu, aynı dönemdeki insan göçleri hakkında bildiklerimizle paralellik gösteriyor ve insanların yer değiştirirken sürülerini de beraberlerinde getirdiklerini gösteriyor.”