Harvard’dan ebeveynlere: Çocuk yetiştirirken dikkat edilmesi gereken 7 kritik konu

MARANGOZ DEĞİL BAHÇIVAN OLUN       

Marangozlar ahşabı istedikleri şekilde oyarlar. Bahçıvanlar, bereketli bir bahçe oluşturarak mahsülün kendi başlarına büyümelerine yardımcı olurlar. Aynı şekilde, ebeveynler çocuklarını belirli bir şeye, örneğin bir piyaniste dönüştürebilirler veya çocuğun hangi işi yaparsa yapsın sağlıklı büyümesini teşvik eden bir ortam sağlayabilirler.

Çocuğunuzun bir gün önemli bir konserde piyano çalmasını isteyebilirsiniz ama onu ders almaya zorlamak (marangoz yaklaşımı) bir sanatçı da oluşturabilir, müzikten nefret eden bir çocuk da oluşturabilir. Bahçıvan yaklaşımıyla yaklaşılırsa, yani evin etrafına çeşitli müzik fırsatlarını yerleştirip hangilerinin çocuğunuzun ilgisini uyandırdığı görülecektir. Çocuk tencere ve tavalara vurmayı mı seviyor? Belki çocuğunuz bir davulcu olacaktır. Ne tür bir bitki yetiştirdiğinizi anladıktan sonra, kök salması ve gelişmesi için toprağı ‘ayarlayabilirsiniz’.

OLABİLDİĞİNCE ÇOK KONUŞUN

Araştırmalar, çocukların birkaç aylık olduklarında kelimeleri anlamadıklarını ancak beyinlerinin bu kelimelerden daha sonra faydalandığını açıklıyor. Ebeveynin çocukla konuşması, daha sonra öğrenmek için sinirsel bir temel oluşturuyor. Yani çocuklar ne kadar çok kelime duyarlarsa, etki o kadar büyük oluyor. Ayrıca daha geniş kelime dağarcığı ve okuduğunu anlama becerisine sahip olacaklarını gösteriyor. Özellikle duygu belirten cümleleri birkaç aylıktan itibaren çocuklara belirtmek, çocukların duygularını belli eden, daha esnek ve açık bir insan olmasını sağlıyor.

NEDEN SORUSUNA CEVAP VERİN

Çocuğunuzun sürekli "neden" diye sorması yorucu olabilir. Ama onlara bir şey açıklandığında, dünyadan yeni ve alışılmadık bir bilgi almış ve olayları öngörülebilir hale getirmiş olursunuz. Beyin, iyi tahmin ettiklerinde daha verimli çalışır. "Neden" sorusuna "Çünkü ben öyle söylüyorum” şeklinde yanıtlamaktan kaçının. Belirli bir şekilde davranmanın nedenlerini anlayan çocuklar, eylemlerini daha etkili bir şekilde düzenleyebilirler.

Tek bildikleri, "Bir otorite figürü öyle söyledi diye bütün kurabiyeleri yememeliyim, eğer yersem başım belaya girecek" ise, bu akıl yürütme ebeveynler yokken yardımcı olmayabilir. Doğru düşünce tipi, "Bütün kurabiyeleri yememeliyim çünkü midem ağrır, ayrıca kardeşim yiyemediği için üzülür” olmalıdır. Bu düşünce tipiyle yetişen çocuklarda empati gelişir.

KİŞİYİ DEĞİL FİİLİ AÇIKLAYIN

Oğlunuz kızınızın kafasına bir tokat attığında ona "kötü çocuk" demekten ziyade açıkça, "Kız kardeşine vurmayı bırak. Bu onu incitir ve sinirlendirir. Ona üzgün olduğunu söyle" ifadeleriyle kişiyi değil fiili kötüleme durumu karakter olarak çocuğun daha iyi olmasını sağlar.

Hikaye kitaplarında yer alan karakterlerin eylemlerinde de örneğin biri gerçeği söylemediğinde, o kişi hakkında olan "O bir yalancıdır" demekten ziyade, fiil ile ilgili olan “O yalan söyledi” demek fiilin doğru olmadığını, çocuğun fiilleri ayırt etmesini ve doğru davranmasına yardımcı olacaktır.

TAKLİT ETMESİNE YARDIMCI OLUN

Ebeveynlerin evlerde ya da sokakta yaptığı hareketleri çocukların taklit etme eğilimi bulunuyor. BU hareketleri bir oyuna haline getiren çocuklar, ebeveynlerini izleyerek bunu oyun haline getirerek hatta hareketleri taklit ederek fiilleri öğreniyor. Örneğin çim biçen babasını ya da annesini gören bir çocuk, çim biçmeye karşı bir normalleşme sergiliyor ve bu fiil onun için sıradan bir hal alıyor.

ÇOK İNSANLA KARŞILAŞTIRIN

Çocukları, özellikle 1 yaşından küçükken büyükanne ve büyükbaba, teyzeler ve amcalar, arkadaşlar, diğer çocuklar gibi birçok kişiyle sosyalleşmesi gelişimleri açısından çok önemli. Araştırmaya göre, olabildiğince çok kişiyle etkileşime giren çocuklarda, ilerleyen yıllarda sosyal alanda başarı gözlenirken dil öğrenme becerilerinde de gelişme görülüyor. Olabildiğince çok insanla etkileşime geçen çocuklar, çok fazla sima gördüklerinden hafızaları gelişiyor ve gördükleri kişileri normalleştirerek farklı ırk ve simaları normalleştiriyor.

ALKIŞLAYIN

Çocuklar giyinmek, yapboz yapmak gibi ebeveynlerinin yardımı olmadan yapabilecekleri şeyleri yapmayı severler. Fakat çocukların anlamsız olarak gördüğümüz hareketlerinin derin anlamları olabilir. Örneğin bir çocuk elindeki oyuncağı sertçe yere atarsa ya da yediği cipsi yere boşaltırsa bu hareket size anlamsız gelebilir. Fakat bu hareketin altında çocuk bir şeyler öğreniyordur. Örneğin cipsi yere döken bir çocuk o an muhtemelen ya cipsin çıkardığı sesi keşfediyordur ya da yer çekimini farketmiştir.

Ne zaman devreye girip ne zaman geri adım atacağınızı bilmek zor olabilir. Ama her zaman orada olursanız, çocuğunuza rehberlik ediyorsanız ve her ihtiyacını karşılıyorsanız, işleri kendi başlarına yapmayı öğrenmezler. Bazen mücadele etmelerine izin vermek direnç geliştirir ve eylemlerinin sonuçlarını anlamalarına yardımcı olur. Bu yüzden onlara yaptıkları hareketlerde kızmak yerine, ne yapmaya çalıştığını anlamaya çalışmak, alkışlamak ve destek olmak en doğru tavır olacaktır.