Etiyopya adım adım iç savaşa gidiyor

ahmet.bal@ntv.com.tr

Sadece iki yıl önce Eritre'yle uzun yıllar süren savaşı sona erdiren Etiyopya'da tansiyon yine yükseliyor.

Kasım ayının başında ülkenin kuzeyinde yer alan Tigray eyaletini yöneten Tigray Halk Kurtuluş Cephesi'ne (THKC) geniş çaplı askeri operasyon başlatıldı.

"Etiyopya'da bir iç savaş yaşanır mı?, Bölgedeki çatışmalar Afrika Boynuzu'nun geneline sıçrar mı? Türkiye bugüne kadar kime yakın açıklamalarda bulundu?" sorularının cevaplarını aradık. 

Göreve 2018 yılında gelen Başbakan Abiy Ahmed, THKC'yi ülkedeki istikrarsızlıktan sorumlu tutuyor. Arkasına Etiyopya'nın en kalabalık eyaletleri olan Oromiya, Amhara, Benishangul-Gumuz ve Güney eyaletlerinin desteğini alan Nobel Barış Ödüllü Başbakan Abiy Ahmed, 4 Kasım'da Etiyopya ordusuna ülkenin kuzeyinde düzenin sağlanması emrini verdi.

Başbakan Ahmed saldırı emrini açıklarken, "Etiyopya'da suç unsuruna yer yok. Bardağı taşıran son damla Kuzey Komutanlığı'na saldırı oldu. Anayasayı koruyacak ve savunacağız. Anayasal düzeni ve hukukun üstünlüğünü yeniden sağlayacağız" ifadelerini kullandı.

Tigray ülke nüfusunun sadece yüzde beşini oluştursa da uzun yıllar Eritre - Etiyopya savaşında ileri karakol görevi gördü. Uluslararası Kriz Grubuna göre eyalette 250 bine yakın silahlanmış milis bulunuyor.

Uzun yıllar savaşın dibinde yer alan eyaletteki milislerin iyi askeri eğitime sahip olduğu belirtiliyor. Ayrıca Etiyopya ordusunun en büyük ordugahı Eritre sınırındaki Tigray'da bulunuyor.

Tigray bölgesel yönetimi Başkanı Debretsion Gebremichael, bir yandan Afrika Birliği'nden arabulucu olmasını isterken diğer yandan merkezi yönetime meydan okuyor.

Başbakan Abiy Ahmed ise bölgede istikrar sağlanana kadar diyaloga yaklaşmayacaklarını ifade ediyor. Ahmed'in istikrardan kastı ülke siyasetinde uzun yıllar etkili olan THKC'nin Etiyopya sahnesinden çekilmesi.

Operasyonun ilk haftası dolduğunda Başbakan Abiy Ahmed, bölgedeki cunta silahsızlandırılana, yasal bir yönetim kurulana ve suçlular cezalandırılana kadar operasyonun devam edeceğini kaydetti.

Operasyon 15. gününe girerken Başbakan Abiy Ahmed, Etiyopya ordusunun üçüncü aşamaya geçtiğini duyurdu. 

Ahmed, ordu birliklerinin Tigray'ın başkenti Mekelle'ye doğru ilerlerdiklerini aktardı. 

Tigray'da Eritre savaşı nedeniyle yerlerinden olan binlerce mülteci bulunuyordu. 

Uluslararası kuruluşlara göre çatışmalardan önce bölgedeki mülteci sayısı 200 bine yaklaşmış durumdaydı. 

Çatışmaların başlamasıyla durum daha kötüleşti. Merkezi yönetim Tigray'ın iletişim kanallarını kapattı ve bölgede uluslararası temsilcilerin girişinine izin vermiyor.  

Etiyopya'nın sınır komşusu Sudan çatışmaların başlamasının ardından sınırı kapattığını duyurmuştu. Ancak çatışmalardan kaçan binlerce kişinin gittiği ilk yerlerden biri Sudan.

Şimdiye kadar 30 bine yakın mültecinin Sudan'a geçtiği bildirildi. 

Ülkede uzun yıllar cunta koalisyonunun önemli ortağı olan THKC ise Abiy Ahmed'i demokrasi karşıtı olmakla suçluyor. Nitekim Başbakan Abiy Ahmed, 2018 yılında göreve geldikten sonra ülkedeki birçok silahlı gruba kucak açsa da Tigraylı milisleri normalleşmenin dışında tuttu. Cunta iktidarıyla koalisyonu sırasında ülke yönetiminde söz sahibi olan THKC ise bu durumdan memnun değildi.

Başbakan Ahmed, corona virüs salgınını gerekçe göstererek ülkede yapılması planlanan seçimlerin ertelendiğini duyurmuştu. Salgın sonrasına ertelenen seçimlerin tarihinin ise sonra açıklanacağı bildirilmişti.

Ülkeyi yöneten eski cunta koalisyonunun ortağı olan THKC ise Abiy Ahmed'in kararına karşı çıkmış ve planlandığı gibi ağustos ayında seçime gitmişti. Seçim sonrası taraflar arasındaki bağ kopma noktasına geldi.

Bağlar başlatılan operasyonun ardından tamamen koptu. Merkezi yönetim, Tigray'daki yönetimi feshederek yerine yeni bir yönetim atadı. 

Ayrıca başkent Addis Ababa'daki parti yöneticilerinin dokunulmazlığı kaldırıldı ve parti üyelerine yönelik gözaltılar başlatıldı. 

Gözaltılarda çok sayıda silah ve mühimmat da ele geçirildi. 

İÇ SAVAŞ YAŞANIR MI?

"Nil’in paylaşılması meselesi: Hidro-diplomasi bağlamında Mısır, Sudan ve Etiyopya rekabetinin kolonyal kökenleri (1882-1964)" başlıklı yüksek lisans tezinin yazarı Osman Kağan Yücel konuya ilişkin görüşlerini ntv.com.tr'ye aktardı.

Yücel, bölgede bir iç savaş yaşanır mı sorusuna şu ifadelerle yanıt verdi; 

Etiyopya-Tigray (TPLF) arasında başlayan ve devam eden çatışmaların iç savaşa dönüşme ihtimali, bu çatışmanın ne kadar süreceği ayrıca Etiyopya'da merkezi hükümetinin bu çatışmayı hangi konseptte değerlendirdiği ile doğru orantılı. Şu ana kadar merkezi hükümet bunu bir terör operasyonu ve milli güvenlik konsepti içinde değerlendirirken, Tigray bölgesinde yaşayan etnik çoğunluğa karşı bir operasyon olmadığını sık sık vurguluyor. Bunun bölgede ve Etiyopya'nın diğer federal bölgelerinde nasıl algıladığı çok önemli. Şu an gelinen süreçte Abiy Ahmed hükümetine bir destek söz konusu.

Araştırmacı Yücel sözlerine şu ifadelerle devam etti:

Bu çatışma ortamının şimdilik ne kadar süreceğini kestirmek zor ama bu biraz da tarafların tutumuna bağlı. Etiyopya ordusu (ENDF) Tigray bölgesinin güney kısmında kontrolü sağladığını açıkladı. Operasyonun hedefi Tigray'ın başkenti Mekelle ve TPLF'nin askeri ve siyasi gücünü kısıtlamak üzerine kuruldu. Peki Mekelle'nin kontrol altına alınmasıyla çatışma biter mi aslında kestirmesi güç kısım burası. TPLF'nin çatışmayı kırsal ve dağlık bölgelerde sürdürmesi hem ülke hem de bölge istikrarı için kötü tabloların ortaya çıkmasına neden olabilir.

AFRİKA BOYNUZU ETKİLENİR Mİ?

Yücel'e göre ülkenin uzun yıllar sürecek bir gerilim yaşayıp yaşamayacağını belirleyecek en temel şey yapılan operasyonun süresi.

Yücel, çatışmaların Afrika Boynuzu'nun geneline sıçramasıyla ilişkin, "Tigray bölgesinin konumunu göz önüne alınca Eritre ve Sudan'a yakınlığı da hesaba katılınca bir bölgesel çatışmayı tetiklemesi zayıf ama kulak arkasına itilecek bir durum değil. Bunun da sonucunu Etiyopya ordusunun operasyonunun süresine bağlı olduğu söylenebilir. Uzun süren bir çatışmanın bölge istikrarına olumsuz bir katkı sağlaması şüphe götürmez bir gerçek" yorumunda bulundu.

TÜRKİYE'NİN KONUMU NE?

Türkiye son yıllarda yaptığı Afrika açılımlarıyla biliniyor. Afrika Boynuzu, AK Parti hükümetinin önem gösterdiği yerlerden. Türkiye'nin bölgesel ilişkilerinin nasıl etkileneceği sorusuna araştırmacı Yücel, "Etiyopya hem tarihsel bağlar hem de son 18 yılda gerçekleşen siyasi ve ekonomik işbirliği bakımından çok önemli bir ülke. Ülkenin ve bölgenin istikrarsızlığın içine sürüklenmesi Türkiye'nin bölgeye ve kıtaya yaklaşımı bakımdan istenmeyen durumların başında gelmektedir. Türkiye diğer bölgelerde olduğu gibi Afrika kıtasında da siyasi istikrarı destekleyen ve kazan-kazan dayalı bir dış politikayı takip ediyor. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Etiyopya'da Dışişleri Bakanlığı görevine getirilen mevkidaşı Demeke Mekonnen ile telefon görüşmesi yaparak kendisini tebrik etti. Bu durum iki ülke arasındaki güçlü ilişkilerin devamı bakımından önemli gelişme" ifadeleriyle yanıt ver.