Biden, ABD askerlerini Afganistan’dan çekiyor: Son 20 yılda iki ülke arasında yaşananlara dair bilinmesi gereken her şey

TALİBAN NEREDEN GELDİ?

Sovyetler Birliği, 1980'lerde Afganistan'ı işgal etti ve nihayetinde topluca mücahit olarak bilinen savaşçıların direnişinin ardından geri çekildi. Bunlar arasında Usame bin Ladin de vardı. ABD, bu anti-Sovyet güçlere silah verdi ve yardım etti. Fakat Sovyet sonrası iktidar boşluğunda Taliban, İslami bir toplum yaratmak, televizyon ve müzik gibi yabancı etkileri ortadan kaldrmak ve İslam hukukunun özellikle baskıcı bir versiyonunu dayatmak isteyen Molla Muhammed Ömer önderliğinde kuruldu. 2001 yılına Afganistan’ın neredeyse tamamı Taliban’ın eline geçti. 

ABD NEDEN İLK ETAPTA AFGANİSTAN’I İŞGAL ETTİ?

11 Eylül 2001'de ABD'de dört yolcu uçağı El-Kaide üyeleri tarafından kaçırıldı ve  ardından  Dünya Ticaret Merkezi, İkiz Kuleler ve ABD Savunma Bakanlığı'na (Pentagon) saldırılar düzenledi. isanlık tarihindeki en ölümcül terör saldırısı olarak kayıtlara geçen olayıda 3 bine yakın kişi yaşamını yitirdi, 25 bin kşi yaralandı. 

11 Eylül'de ABD'ye saldıran, Afganistan'ın bölgesel İslami siyasi ve askeri gücü olan Taliban değil, uluslararası terör ağı El Kaide idi. Ancak, Usame bin Ladin'in de dahil olduğu saldırının beyni, saldırı sonrasında Bin Ladin'den vazgeçmeyi reddeden Taliban'ın koruması altında faaliyet gösteriyordu.

2001’DE AFGANİSTAN’I İŞGAL ETMEK İÇİN KONGRE’DE DESTEK VAR MIYDI?

ABD’de 11 Eylül'den bir hafta sonra kabul edilen "askeri güç kullanma yetkisi" kararı ile birlikte, karara yönelik askeri çaba başlatıldı. Sadece bir milletvekili, Kaliforniya  Temsilcisi Barbara Lee buna karşı çıktı. Kongre Araştırma Servisi'ne göre, bu karar ilk olarak Afganistan'da eyleme izin vermek için kullanıldı, ancak o zamandan beri başkanlar en az 37 farklı ülkede askeri faaliyetler için bu maddeyi kullandı.

ABD AFGANİSTAN’I İŞGAL ETTİĞİNDE BAŞKAN GEORGE BUSH NE DEDİ?

NATO müttefiklerinin yardımıyla ABD güçleri tarafından yönetilen işgal, özellikle terörizme karşı bir savaşta bir adım olarak tasarlandığı ifade edildi. Başkan George W. Bush, o dönem, "Dikkatlice hedeflenen bu eylemler, Afganistan'ın terörist bir operasyon üssü olarak kullanılmasını engellemek ve Taliban rejiminin askeri kapasitesine saldırmak için tasarlanmıştır. Bu kalıcı bir savaş olabilir” dedi.

Bush,  daha sonra yaptığı farklı bir açıklamada ise, "11 Eylül'den bu yana, genç Amerikalıların tamamı, özgürlüğün değeri, maliyeti, ödevi ve fedakarlığı konusunda yeni bir anlayış kazandılar" ifadelerini kullandı. 

SON 20 YILDA AFGANİSTAN’DA KAÇ ABD ASKERİ VARDI?

ABD’nin eski başkanlarından Barack Obama, ABD ordusunu Bush'un da işgal ettiği Irak'a yeniden odaklayacağına söz vererek göreve geldi. Obama yönetimi sırasında zaman zaman Afganistan'a yaklaşık 100 bin ABD askeri konuşlandırıldı.

Obama, 2014'te Afganistan'daki ABD savaş operasyonlarını durdurmaya çalıştı, ancak ülkede planladığından daha fazla asker bıraktı. Halefi  Donald Trump,  büyük ölçüde askerleri geri çekmeden ve Taliban ile barış görüşmelerine girmeden önce oraya yeni ABD askerleri gönderdi.

BİDEN NEDEN KALAN 2 BİN 500 ABD ASKERİNİ ÇEKMEYE KARARLI?

Biden, Çarşamba günü yaptığı konuşmada, sahadaki hiçbir ABD kuvvetinin Taliban'ı caydıramayacağını veya savaşı sona erdiremeyeceğini söyledi. CNN’den Christiane Amanpoor’a konuşan Bir kaynak, "Yerde 98 bin askerimiz varken bu doğru değildi ve şu anki 2 bin 500 askeri sahada tutmak doğru olmayacak.  Onların oyunu değiştireceğini düşünmüyoruz” dedi.

AFGANİSTAN’DA KAÇ ABD ASKERİ ÖLDÜ?

En yüksek kayıplar, , Obama'nın 2009'daki asker artışından sonra yaşandı. Hem ABD hem de NATO müttefikleri için en ölümcül yıl 2010'du. ABD ve NATO muharebe operasyonları 2014'te sona erdiğinden beri çok daha az ABD askeri hayatını kaybetti. Veriler, savaşta şimdiye kadar 2 bin 300 aşkın ABD askerinin öldüğünü gösteriyor.

SAVAŞ NE ZAMAN EL KAİDE’Yİ HEDEF ALMAYA BAŞLADI?

2001'in sonlarına doğru bin Ladin, Afganistan'ın bazı bölgelerinden geçerek Pakistan'a giti ve ve burada, ABD’nin özel yetiştirilmiş komando askerlerinden oluşan  Navy SEALs onu Mayıs 2011'de öldürene kadar neredeyse on yıl boyunca saklanmaya devam etti.

TALİBAN KONTROLÜNDEKİ AFGANİSTAN’DA DURUM NASIL?

CNN'den Nick Paton Walsh, on yıl önce ABD ve İngiliz  askerlerinin kayıplarına sahne olan Afganistan'ın Taliban kontrolündeki bölgelerini ziyaret etti. O ve CNN ekibi kadınları dışarı çıkamayacak durumda buldu.

Paton Walsh, “Kabil ve ana şehirlerin çoğunun merkezi çoğunlukla hükümet kontrolü altında kalırken, Afganistan'ın kırsal kesimlerinin geniş alanları Taliban'ın kırılgan ve çeşitli birimleri tarafından yönetiliyor. Beş yıldan fazla bir süredir Musa Qala'da, Helmand eyaletinde daha güneydeki Afgan güvenlik güçleriyle düzenli çatışmalar içinde olmalarına rağmen kurallarını koyuyorlar. Sakinlerden biri, ‘Günün sonunda gücü Taliban alıyor. Onların iradesine karşı gitmek gerçekten mümkün değil” ifadelerini kullandı.

ABD AFGANİSTAN’DA TAM OLARAK NEYİ BAŞARMAYA ÇALIŞIYOR?

ABD'nin müdahalesinin belirtilen amacı, Taliban tarafından bastırılan kadınları özgürleştirmek veya bu rejimi sona erdirmek değil. Aslında ABD, Taliban ile Afgan hükümeti arasındaki barış görüşmelerine yıllardır karışıyor. ABD'nin Afganistan'daki hedefinin en basit açıklaması, onun tekrar El Kaide gibi terör gruplarının yuvası haline gelmesini engellemek. Örneğin ABD, Irak'tan ayrıldığında, güç boşluğu orada IŞİD'in yükselmesine yol açtı.Ancak ABD'nin Afganistan'da başarmaya çalıştığı şey ve bunu yapma stratejisi her başkanla birlikte değişti.

Bu amaçsızlık, 2015 yılında The Washington Post tarafından ortaya çıkarılan ve 2019'da yayınlanan dahili bir hükümet araştırmasında , The Afghansitan Papers’la ortaya çıktı. Belgeler hükümet liderlerinin, Afganistan'da nelerin başarılabileceği konusunda Amerikalıları uzun süredir yanılttığını öne sürüyor.

11 EYLÜL 2021 TARİHİNDEN SONRA AFGANİSTAN’DA ABD ASKERİ KALACAK MI?

Bu tarihten sonra, Afganistan’da çok ABD kuvveti bırakılacak ve onlar da ABD'li diplomatlara yardım etmeye odaklanacaklar. Ancak, net bir sayı verilmiyor. Örneğin, ABD özel harekat birliklerinin Afganistan'da ne gibi bir rol oynayacağı tam olarak belli değil.

EYLÜL AYINA KADAR ABD İLE AFGANİSTAN İLİŞKİLERİ KÖTÜLEŞİRSE NE OLACAK?

Biden'in kararının nihai olduğu ve "koşullara dayalı" olmadığı söyleniyor. Yani, uzmanlara göre ABD her durumda Afganistan’dan çekilecek.

MUHALEFETİN TEPKİSİ NE OLDU?

Senato Azınlık Lideri Mitch McConnell Çarşamba günü, "Görünüşe göre, 11 Eylül saldırılarının yıldönümünde düşmanlarımıza ülkeyi hediye gibi paketleyerek, ve onlara geri vereceğiz” şeklinde sert bir çıkış yaptı. New Hampshire Demokratlarından Senatör Jeanne Shaheen ise "Bu, Afgan halkına, özellikle de Afgan kadınlarına olan bağlılığımızı baltalıyor" yorumunda bulundu.

BİDEN’IN KARARI KİMLER TARAFINDAN DESTEKLENİYOR?

Özellikle ilericiler ve Demokratlar Biden’ı destekliyor. Senato Çoğunluk Lideri Chuck Schumer, "Başkan Biden'in dikkatli ve düşünülmüş bir plan yaptığını düşünüyorum. Başkan sonsuz savaşlar istemiyor. Ben de bitmeyen savaşlar istemiyorum. Amerikan halkı da istemiyor” dedi.

Massachusetts Senatörü Elizabeth Warren ise "Askeri liderler her yıl Kongre'ye ve Amerikan halkına Afganistan'da nihayet köşeyi döndüğümüzü, ancak nihayetinde sadece bir kısır döngü içinde döndüğümüzü söylediler" dedi.

Öte yandan Biden’ın kararı, aynı zamanda Trump'ın Afganistan'dan çekilme hedefiyle de uyumlu, ancak eski başkan buna ağırlık vermedi.