ABD'li uzmanlar anlattı: Otizm tanısı konan yetişkin sayısı artıyor | Peki belirtileri neler?

ABD’nin Georgia eyaletinde yaşayan 35 yaşındaki girişimci Natasha Nelson, sosyal normlar konusunda doğuştan gelen bir anlayışa sahip değildi.

İlk kez tanışan insanların neden derin sohbetler yerine küçük konuşmalar yapmayı tercih ettiklerini ya da insanların neden yataklarını toplamayı sevdiklerini bilmiyordu.

Nelson’a birkaç yıl önce, en küçük kızının da aynı teşhisi almasının hemen ardından otizm teşhisi kondu.

Nelson, “Hayatınız her zaman kaos içindeymiş gibi hissettiyseniz ve kendinizi rahat hissetmiyorsanız, geliştiğinizi hissetmiyorsanız, sadece sürekli hayatta kalıyormuş ve bir şeyden diğerine geçiyormuş gibi hissediyorsanız, kaybedecek neyiniz var?” dedi.

ÇOCUKLUK BOYUNCA FARK EDİLMEYEBİLİR

Otizmin yaygın belirtileri arasında sosyal iletişimde sorun ve belirli rutinlere veya konulara takılma yer alıyor kişinin çocukluğu boyunca fark edilmeyebiliyor.

Nelson, “İnsanlar artık benim özel ilgi alanım haline geldi” diyor.  

Ancak, özellikle yetişkinlerle çalışmak üzere eğitilmiş tıp uzmanlarının azlığı nedeniyle, yaşamın ilerleyen dönemlerinde otizm teşhisi koymak maliyetli ve zor olabilir.

İşte Associated Press haber ajansına göre yetişkin otizm tanıları hakkında bilmemiz gerekenler.

OTİZM NEDİR?

Otizm spektrum bozukluğu, rutinleri katı bir şekilde takip etmek, sabit veya takıntılı ilgi alanlarına sahip olmak ve göz teması kurmakta veya sözsüz iletişimi anlamakta zorlanmak gibi bir dizi zihinsel, dil ve sosyal zorluktur.

Otizm tipik olarak çocukluk döneminde teşhis edilir. Amerikan Pediatri Akademisi, tüm çocukların 18 ay gibi erken bir dönemde taranmasını öneriyor.

Son on yılda daha fazla yetişkin, genellikle çocuklarına tanı konulduktan sonra veya sosyal medya paylaşımlarını gördükten sonra kendi nöroçeşitlilikleri hakkında fikir edinmeye çalıştı.

Geçen yıl JAMA Network Open'da yayınlanan bir çalışma, 2011'den 2022'ye kadar 26 ile 34 yaş arasındaki yetişkinler arasında otizm teşhisinde yüzde 452'lik bir artış olduğunu gösterdi.

YETİŞKİNLERDE NEDEN ARTIYOR?

Otizmin bazı özellikleri, yeni sosyal taleplerin ortaya çıktığı yetişkinlik dönemine kadar fark edilmeyebilir. Diğerleri ise maskeleme olarak bilinen belirli davranışları nasıl gizleyeceklerini öğrenmiş olabilirler.

Kaliforniya San Francisco Üniversitesi'nde otistik yetişkinlerle çalışan bir psikolog olan Whitney Ence, “Yetişkinler zaman içinde telafi etmeyi öğrendi. 'Bunu toplum içinde sergileyemem, bu yüzden bunu özel olarak yapıyorum' gibi bir şey öğrenmiş olabilirler” dedi.

DEHB ve OKB gibi çeşitli bozukluklar arasındaki semptomların örtüşmesi de sözel olmayan sosyal ipuçları veya dikkat süresi, çalışma belleği ve problem çözme gibi yürütücü işlevlerle ilgili zorluklar nedeniyle otizm teşhisini zorlaştırabilir.

Belirtiler herkes için farklı seyrediyor ve rutinlerden hoşlanmak veya tavşan deliklerinde bilgi edinmekten hoşlanmak gibi özelliklerin çoğu otizmi olmayan kişiler için de ortak.

Ancak Texas Üniversitesi Güneybatı Tıp Merkezi'nde otizm konusunda uzmanlaşmış bir psikiyatrist olan Dr. Arthur Westover, otizmin teşhis tanımını karşılamak için semptomların önemli bir bozulmaya neden olması gerektiğini söyledi.

Westover, “Bizler genel olarak insanız. Rutinleri severiz... sadece biraz zevk almak ve rutinlerle daha iyi hissetmek otistik olduğunuz anlamına gelmez” dedi.

TEŞHİSİ 3 YIUL SÜRMÜŞ

34 yaşındaki Russell Lehmann, 20 yılı aşkın süredir otizm teşhisiyle yaşıyor. Aynı yemekleri yemenin ve aynı market alışverişlerini yapmanın onu rahatlattığını söylüyor. Ancak her gün bir buçuk saat spor salonuna gitmezse, depresyon ve başarısızlık duygularıyla boğuşmaya başlıyor.

Çeşitli çevrimiçi tarama araçları olsa da, otizm karmaşık bir tanıdır, bu nedenle uzmanlar bir psikiyatri sevki için birinci basamak doktoru ile konuşmayı öneriyor.

Bu psikiyatrist, erken çocukluk döneminizde mevcut olan aile ve arkadaşlar gibi, o dönemde semptomların mevcut olduğunu kanıtlayabilecek kişilerle görüşmek isteyebilir.

Bazı psikiyatristler, standart bir otizm tanı testi uygulayabilecek veya kendi klinik yargılarını kullanacak bir psikoloğa yönlendirebilir. Otizm için beyin taraması veya kan testi yok.

Bir yetişkin olarak otizm tanısı almak maliyetli olabilir ve biraz zaman alabilir. Westover, otistik yetişkinlerle çalışan uzmanlarda büyük bir eksiklik olduğunu söyledi. Nelson'ın teşhisi üç yıl sürmüş ve 3 bin dolardan fazla para ödemiş.