ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Pelosi'nin Çin'e karşı mücadelesinin uzun tarihi

Ziyaretinden önce Çin, ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin Tayvan'a gitmesi durumunda ciddi sonuçlar doğuracağı konusunda uyardı.

25 YILDIR TAYVAN'I ZİYARET EDEN EN KIDEMLİ POLİTİKACI

Başkan Yardımcısı Kamala Harris'ten sonra ABD Başkanlığı  için ikinci sırada olan Pelosi, 1997'de selefi Newt Gingrich'ten bu yana Tayvan’a seyahat eden en kıdemli ABD’li politikacı oldu.

Diğer taraftan, Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaret etme planları gizli tutuldu. BBC’nin haberine göre gezinin bu ayağı ABD Başkanı Joe Biden tarafından desteklenmedi. ABD ve Çin arasında tansiyon yükselmeye devam ederken, Beyaz Saray yetkilileri Pelosi’yi caydırmaya çalıştı. Biden kısa süre önce gazetecilere "Ordu bunun iyi bir fikir olmadığını düşünüyor" dedi.

1991 TİANANMEN MEYDANI ZİYARETİ

Protestocuların Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda Komünist Parti güçleri tarafından ezilmesinden iki yıl sonra, dönemin California temsilcisi olan Pelosi, Çin’in başkentini ziyaret etti. Pelosi, diğer iki Kongre üyesiyle birlikte  Çinli ev sahiplerinin izni olmadan şehir meydanına gitti. 

ABD’li temsilciler Tiananmen Meydanı’nda üzerinde "Çin'de demokrasi için ölenlere" yazan küçük bir pankart açtı. Polis, olayı haber yapan gazetecilere sert müdahalede bulundu ve temsilcileri meydanın dışına kovalayarak gözaltına aldı.

Çin Dışişleri Bakanlığı daha sonra olayı "önceden tasarlanmış bir saçmalık" olarak kınadı.

Diğer taraftan, ABD’de Çin'in 1989'daki eylemlerini kınayan bir kararın alınmasına öncülük eden Pelosi, uzun yıllar boyunca Çin’i eleştirmeye devam etti. Bu yıl protestoların 33. yıldönümü münasebetiyle bir bildiri yayınlayarak, gösterileri "en büyük siyasi cesaret eylemlerinden biri" olarak nitelendirdi ve Komünist Parti’nin "baskıcı rejimini" kınadı.

1989'DAKİ OLAYLAR

Çin'de 1989 yılının nisan ayından başlayarak 4 Haziran'a kadar süren ve başkent Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda güç kullanılarak bastırılan olaylarda resmi olmayan rakamlara göre 2 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

Demokrasi ve ifade özgürlüğü talebi, enflasyon, siyasi bozulma ve yozlaşma gibi nedenlerle başlayan protestolara ülkedeki aydın kesim ve öğrenciler başta olmak üzere yoğun katılım olmuştu.

Çin'in halen uluslararası toplum tarafından kınanmasına sebep olan olaylarda, 1978 yılındaki dışa açılımdan sonra uygulanan ekonomik reformların tetiklediği işsizlik, Çin Komünist Partisinin tutumu ve siyasi bozulma gibi nedenlerin etken olduğu kaydediliyor.

Olayların ilk başladığı zamanlarda hükümet, göstericilere müdahale etmemiş ancak protestocuların dağılmaması üzerine 20 Mayıs'ta sıkıyönetim ilan edilmişti.

Hükümet, protestocuların taleplerinin karşılanmasının mümkün olmadığı ve gösterilerin bastırılması gerektiği kararına vararak 4 Haziran gecesi tanklar ve askerleri meydana göndermişti.

HU’YA MEKTUPLAR

2002 yılında dönemin Çin Başkan Yardımcısı Hu Jintao ile yaptığı görüşmede Pelosi, Çin ve Tibet'teki aktivistlerin tutuklanması ve hapsedilmesiyle ilgili endişelerini dile getiren ve serbest bırakılmaları için çağrıda bulunan dört mektubu ona iletmeye çalıştı. Hu mektupları kabul etmedi. 

Yedi yıl sonra Hu, Pelosi'nin kendisine, o zamanki Çin Devlet Başkanı tarafından, önde gelen muhalif Liu Xiaobo da dahil olmak üzere siyasi mahkumların serbest bırakılması çağrısında bulunan başka bir mektubu elden teslim ettiği bildirildi.

Liu, 2010 Nobel Barış Ödülü'nün sahibi seçildi, ancak ödülü kabul etmek için Norveç'e gitmesine izin verilmedi. Çin’de  gözaltındayken 2017 yılında kanserden öldü.

OLİMPİYATLARI ENGELLEME GİRİŞİMİ

Öte yandan Pelosi, Çin'in Olimpiyat Oyunlarına ev sahipliği yapma tekliflerine, iddia edilen insan hakları ihlallerine dayanarak, 1993'e kadar karşı çıktı.O zamanın ABD Başkanı George W. Bush'u 2008'de Çin'in Yaz Olimpiyatları açılış törenini boykot etmeye çağıran milletvekillerinden biriydi.

Pelosi ayrıca bu yıl, Çin'deki Uygur Müslümanlarına yönelik muamele konusunda Pekin'in 2022 Kış Olimpiyatları'nın "diplomatik boykot" çağrılarına tekrar öncülük etti. Pelosi, yıllar içinde Çin'in ticaret statüsünün insan hakları siciliyle ilişkilendirilmesi ve Çin'in Dünya Ticaret Örgütü'ne girişinin engellenmesi için de baskı yaptı.