8 yıl önce de karışan İran'da gösteriler arasında benzerlik var mı?

İran 2009 yılından bu yana en büyük kitlesel gösterilere sahne oluyor. Ekonomik krize tepki olarak başlayan protestolar, dalga dalga yayıldı. Ancak ülkede 8 yıl önce yaşanan gösterilerle bugünküler arasında farklar var.

İran'da 2009 yazı, protestolarla başlamıştı. Nedeni cumhurbaşkanlığı seçiminde usulsüzlük iddialarıydı. Seçimleri dönemin Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad kazandı.

Ancak reformcu adaylar Mir Hüseyin Musavi ve Mehdi Kerrubi seçimde hile yapıldığını öne sürdü. Aylar süren gösterilere devrim muhafızları ve ona bağlı gönüllü milis gücü Besiç sert yanıt verdi.

Protestolar, gözaltı dalgası ve onlarca kişinin ölümüyle son buldu. Muhalif liderler ev hapsine alındı.

Bugünkü gösterilerin temelini ise ekonomik sıkıntılar oluşturuyor. Eylemler daha çok, ekonomik krizin belini büktüğü orta sınıfın isyanı olarak görülüyor.

2009'da gösteriler Tahran, Tebriz, İsfahan ve Şiraz gibi büyük kentlerde düzenlendi.

Bugün devam eden gösterilerse Muhafazakarların kalesi olarak bilinen Meşhed kentinde başladı. 2009'a göre daha fazla bölgeye yayıldı.

2009'daki eylemler "Yeşil Hareket" liderliğinde yapıldı. Bugünse slogan "her yerde protesto" şeklinde yükseliyor.
Eylem çağrısı yapan bir hareket bulunmuyor.

Ancak muhafazakar kentlerde başladığı için Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'ye karşı muhafazakar kesim tarafından başlatıldığı düşünülüyor.

İlk etapta ekonomik talepler dile getirildi ama kısa sürede dini lider Hamaney ve yönetim karşıtı sloganlar yükseldi.
Üstelik reform çağrısı yok, doğrudan sistem hedef alınıyor. "Diktatöre ölüm" sloganları bile duyuluyor.

2009'da ise protestocular Ahmedinecad'ın seçilmesine tepki göstermişti. Mir Hüseyin Musavi'nin cumhurbaşkanı olması gerektiğini söylüyorlardı. Gösterilerde "daha fazla hak talebi" dile getiriliyordu.

İki dönem arasındaki teknolojik gelişmeler de dikkat çekici. 2009 yılında protestolar sırasında Twitter belli bir oranda eylemcilerin organize olmalarına yardımcı olmuştu.Ancak o dönem sosyal medyanın "henüz" yaygınlaştığı bir dönemdi.

Bugünse geniş bir ağ var. 48 milyon İranlı akıllı telefonlara sahip. Bu, nüfusun yarısından fazlası demek. Mesajlaşma uygulamaları da sık sık kullanılıyor. Öyle ki İran yönetimi şiddet çağrısı yapıldığını öne sürerek, sohbet programlarına erişimi kısıtladı.

Elbette iki dönem arasında uluslararası konjonktür farkı da bulunuyor. 2009 yılında dönemin ABD Başkanı Barack Obama eylemlerle ilgili İran halkının liderlerini seçme hakkı olduğunu söylemiş ve güvenlik güçlerinin sert müdahalesini kınamıştı.

ABD Başkanı Donald Trump ise "İran'da değişim zamanı" geldiği yorumunda bulunuyor ve sokağa çıkan İranlı eylemcilere açıkça destek veriyor.