Ekonomide tarihi küçülme

Krizin etkisiyle ekonomideki daralma ilk üç ayda hızlandı ve tarihi bir küçülme yaşandı. Türkiye ekonomisi art arda iki çeyrek küçülerek resmen durgunluğa girdi.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) ilk çeyrekte yüzde 13.8 daraldı. CNBC-e anketinde ekonominin yüzde 12 daralması bekleniyordu.

Yüzde 13.8'lik rakam tarihin en yüksek çeyrek bazlı daralması oldu. Ekonomi en son 2001 yılının son çeyreğinde yüzde 9.85 ile çeyrek bazda rekor daralmıştı. Ekonomi yıllık bazda en büyük daralmayı yüzde 15.3'le 1945'te yaşadı.

Ekonomideki daralma gçeen yılın son çeyreğinde yüzde 6.2 olmuştu. 2008'in tamamında ise ekonomi yüzde 1.1 büyümüştü.

Yılın ilk üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla GSYH yüzde 2.2’lik azalışla 211 milyar TL oldu. Dolar bazında GSYH yüzde 29 düşüşle 127.8 milyar dolar olarak gerçekleşti.

EN YÜKSEK DARALMA TİCARETTE
Sektörlere bakıldığında ilk çeyrekte en yüksek daralma krizin etkisiyle yüzde 25.4'le toptan ve perakende ticarette görüldü. İnşaat sektöründe yüzde 18,9 daralma yaşandı. İmalat sanayiinde ise yüzde 18,5 küçülme kaydedildi.

Ulaştırma-haberleşme sektöründe de yüzde 17.6 küçülme olurken, bunu yüzde 13 ile madencilik sektöründeki daralma izledi.

Geçen yıldan daha iyi bir sezon beklentisine karşın, bu yılın ilk üç ayında tarım sektöründe yüzde 3'lük küçülme yaşanması dikkati çekti. Geçen yılın ilk çeyreğinde tarım sektörü yüzde 8.1 büyümüştü.

İmalat sanayi, inşaat ve ticarette gerçekleşen yüksek oranlı küçülmelere karşın, mali aracı kuruluşlar, geçen yılın ilk çeyreğine göre yüzde 10.8 büyüdü.

Dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetlerinde de yüzde 10.7 büyüme kaydedildi. Mali aracı kuruluşlar, geçen yılın aynı döneminde yüzde 9.3 büyümüştü.

Elektrik-gaz sektöründe geçen yılın ilk çeyreğine göre yüzde 6.1 küçülme yaşanırken, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ile sağlık işleri ve sosyal hizmetler sektörlerinde hiç büyüme-küçülme kaydedilmedi. Eğitimde yüzde 0.2 küçülme olurken, otel-lokanta sektörü yüzde 2.8 ile canlılığını korudu.

TÜKETİM YÜZDE 9.2 AZALDI
Krizin talebi etkilemesi nedeniyle tüketimdeki daralma ilk çeyrekte artarak devam etti. Geçen yılın son çeyreğinde yüzde 4.6 azalan tüketim, yılın ilk üç ayında yüzde 9.2'lik düşüş kaydetti.

ÖZEL YATIRIMLARDA KESKİN DÜŞÜŞ
Krizin daralma üzerindeki en ağır etkilerinden biri yatırımlarda görüldü. Toplam yatırımlarda yüzde 29.7'lik daralma yaşandı. Kamudaki yatırımlarda yüzde 24.6'lık artışa karşın özel sektör yatırımları yüzde 35.8'le keskin bir düşüş yaşadı.

Devletin bu yılın ilk çeyreğindeki tüketim harcamaları, geçen yılın aynı dönemine göre arttı. Sabit fiyatlarla geçen yıl yüzde 9 olan GSYH'da devletin harcamalarının payı, bu yıl yüzde 11,1'e yükseldi. Devlet harcamalarının büyüme hızı, geçen yıl ilk çeyrekte sabit fiyatlarla yüzde 5 iken bu yıl ilk çeyrekte yüzde 5,7 oldu.

Maaş ve ücretlerin GSYH'daki payı da geçen yıl yüzde 5,2'den bu yıl yüzde 6'ya çıktı. Maaş ve ücretlerin büyüme hızı da geçen yılın ilk çeyreğinde yüzde 0,4 iken, bu yıl aynı dönemde 0,9'a yükseldi.

Bu yılın tamamında ekonomide yüzde 4 büyüme öngörülmüştü ancak bu rakam daha sonra yüzde 3.6 küçülme olarak revize edilmişti. Bunun da yeniden revize edilmesi bekleniyor.