Nobel Barış Ödülü Denis Mukwege ve Nadia Murad'a verildi

2018 Nobel Barış Ödülü'nün sahipleri açıklandı.

Ödül bu yıl iki kişiye verildi. Nobel Barış Ödülü'nün sahibi Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nden Denis Mukwege ve Ezidi insan hakları savunucusu Nadia Murad oldu. 

Mukwege ve Murad, "Silahlı çatışmalarda cinsel şiddetin bir araç olarak kullanılmasının bitirilmesi için yaptıkları çalışmalar" nedeniyle ödüle layık görüldü.

NADİA MURAD KİMDİR? 

2014 yılında terör örgütü DAEŞ tarafından kaçırılan 3 bin Ezidi kadın ve çocuktan biri olan Nadia Murad uzun süre sistematik tecavüze ve şiddete maruz kaldı. Kurtarıldıktan sonra Ezidi kadın ve çocukların hikayesini uluslararası arenaya taşıyan Nadia Murad, Birleşmiş Milletler'de yaşadıklarını anlatmıştı.

25 yaşındaki genç kadın BM'de insan kaçakçılığından kurtulanlar için iyi niyet elçiliği görevini yürütüyor. Nadia Murad terör örgütü DAEŞ'in tutsaklığından kaçtıktan sonra Almanya'ya yerleşti. 

DENİS MUKWEGE KİMDİR?

Demokratik Kongro Cumhuriyeti vatandaşı Denis Mukwege ülkesinde jinekolog olarak görev yapıyor. Mukwege iç savaş yıllarında tecavüze uğrayan kadınlara fiziksel ve psikolojik destek veriyor. Mukwege kurduğu klinikte İkinci Kongo Savaşı'nda tecavüze uğramış binlerce kadına yardım etti. Mukwege 2012 yılında Birleşmiş Milletler'de yaptığı konuşmasında kadınlara tecavüzün bir silah olarak kullanıldığını ve Kongo hükümetinin ve diğer ülkelerin bu durumu sonlandırmak için hiçbir şey yapmadığını ifade etmişti. Konuşmasından kısa bir süre sonra Mukwege suikast saldırısına uğramıştı. Korumasının müdahalesiyle suikast girişiminden kurtulan 63 yaşındaki Mukwege bir süre Avrupa'da yaşamıştı.

NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ SAHİBİNİ BULDU 

Komite geçen yıl, Nobel Barış Ödülü'nün nükleer silah kullanımının yıkıcı sonuçlarına dikkati çektiği ve bu silahların anlaşma temelinde yasaklanması amacıyla harcadığı çığır açan çabalar nedeniyle Nükleer Silahların İmha Edilmesi Kampanyası'na (ICAN) verildiğini açıklamıştı.

NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ NEDİR?

1901'den bu yana 97 kez Nobel Barış Ödülü verildi. 104 kişi ve 26 örgüte layık görülen ödüllerden 29'u iki kazanan arasında paylaştırıldı. Nobel Barış Ödülü, tarihinde sadece iki kez 3 kişiye verildi: 1994'te Yaser Arafat, Şimon Perez ve Yitzak Rabin, 2011'de ise Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee ve Tevekkül Karman Nobel Barış Ödülü'nün sahibi oldu.

Uluslararası Kızılhaç Komitesi 1917, 1944 ve 1963'te 3 kez, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği de 1954 ve 1981'de 2 kez Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.

Nobel Barış Ödülü'nü kazanan 100 kişiden 16'sı kadındı: Bertha von Suttner (1905), Jane Addams (1931), Emily Greene Balch (1946), Betty Williams ve Mairead Corrigan (1976), Rahibe Teresa (1979), Alva Myrdal (1982), Aung San Suu Çii (1991), Rigoberta Menchu Tum (1992), Jody Williams (1997), Şirin Ebadi (2003), Wangari Maathai (2004), Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee ve Tevekkül Karman (2011) ve Malala Yusufzay (2014).

Nobel Barış Ödülü'nün en genç sahibi, 2014'te 17 yaşındayken ödülü alan Malala Yusufzay oldu. 1995'te Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen 87 yaşındaki Joseph Rotblat ise Barış Ödülü'nü alan en yaşlı kişi olarak tarihe geçti.

LE DUC THO ÖDÜLÜNÜ ALMADI

ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger ile 1973'te Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen Vietnamlı siyasetçi Le Duc Tho, ödülü reddetti. Vietnam Savaşı'na son veren barış anlaşmasına yaptığı katkı nedeniyle ödüle layık görülen Le Duc Tho, ülkesindeki durumunu öne sürerek ödülü almayacağını açıkladı.

Alman gazeteci Carl von Ossietzky, Myanmarlı muhalif lider Aung San Suu Çii ve Çinli insan hakları savunucusu Liu Xiaobo ise gözaltında ya da hapiste oldukları için ödül törenine katılamamıştı.

Nobel Barış Ödülü'nü kazananlara ödüllerinin takdim edildiği törende İsveçli sanatçı Gustav Vigeland tarafından tasarlanan madalya veriliyor. Madalyanın bir tarafına Alfred Nobel, diğer tarafına ise kardeşlik bağını temsil eden üç erkek figürü nakşedilmiş. Madalyada aynı zamanda "Pro pace et fraternitate gentium" ifadesi yer alıyor. Latince ifade, "İnsanlığın barışı ve kardeşliği için" anlamına geliyor.

ALFRED NOBEL'İN SON İSTEĞİ

İsveçli kimya mühendisi Alfred Nobel, ölümünden bir yıl önce, 27 Kasım 1895'te üçüncü ve son vasiyetini imzalamıştı. Ölümünden sonra her yıl fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barış alanlarında insanlığa büyük katkıda bulunan araştırmacılara verilecek bir ödülün kurulmasını isteyen Nobel, bunun için kendi keşfi olan dinamit ve diğer patlayıcı maddelerden elde ettiği 33,2 milyon İsveç kronu (yaklaşık 19 milyon lira) tutarındaki servetinin yüzde 94'ünü bağışlamıştı. 1867'de keşfettiği dinamit ve çeşitli ülkelerde kurduğu çok sayıda patlayıcı fabrikasından büyük bir servet elde eden Nobel'in servetini insanlığın geleceği için çalışan bilim adamlarına bağışlama fikrinin, bir Fransız gazetesinde yanlışlıkla verilen ölüm ilanına dayandığı sanılıyor.

İtalya'ya balistit barutu sattığı için 1891'de Fransa tarafından "hain" ilan edilen Alfred Nobel'in ağabeyi ve iş ortağı Ludvig, 1888'de Cannes'da yaşamını yitirmişti. Ölenin Ludvig değil, Alfred Nobel olduğuna dair yanlış istihbarat alan bir Fransız gazetesi, "Ölüm tüccarı öldü" başlıklı bir ilan yayımlamıştı. İlanda "Daha önce hiç olmadığı kadar hızlı bir biçimde ve daha fazla sayıda insanın ölümünü sağlayacak yöntemler bularak zengin olan Dr. Alfred Nobel, dün öldü." ifadeleri kullanılmıştı. Ölenin Alfred değil, kardeşi Ludvig Nobel olduğunun anlaşılması üzerine gazete, bir düzeltme yayımlamıştı. Hayatı boyuncu evlenmeyen ve çocuğu olmayan Alfred Nobel'in, ilanı okuyunca çok üzüldüğü ve gelecek nesillerin kendisini nasıl hatırlayacağı konusunda endişeye kapıldığı ileri sürülüyor.

Nobel'in atadığı Ragnar Sohlman and Rudolf Lilljequist, bilim adamının servetiyle ilgilenmek ve ödülleri dağıtmak için 1900'da Nobel Vakfını kurdu. Nobel Vakfı, ödül verileceklerin seçiminde herhangi bir rol oynamıyor. Daha çok bir yatırım şirketi gibi faaliyette bulunan Vakıf, ödüller için finansal temel oluşturmak üzere Nobel'in servetiyle yatırımda bulunuyor. Vakıf, İsveç'te tüm vergilerden, ABD'de de yatırım vergilerinden muaf tutuluyor. Vakfın, beş kişiden oluşan yönetim kurulunun başkanını İsveç Kralı atıyor.

Bilim dünyasının en prestijli ödülü için adaylar, İsveç Kraliyet Bilim Akademisi Nobel Komitesi ve Norveç Nobel Komitesinin her bir alan için seçilen üyeleri tarafından belirleniyor. Akademi üyelerinin yaptığı oylamada oyların çoğunu alan aday ödülün sahibi oluyor.

İlk Nobel ödülleri, beş alanda 1901'de dağıtılmıştı. Nobel'in ilk sahipleri X ışınlarını keşfeden Wilhelm Röntgen, kimyasal termodinamiklerin anlaşılmasını sağlayan Jacobus van't Hoff, Fransız şair Sully Prudhomme ve difteri tedavisinde kullanılan bir antidoksin geliştiren Alman mikrobiyolog Emil von Behring olmuştu. Kızılhaç Hareketini kuran İsviçreli Henri Dunant ile Barış Ligini kuran Fransız Frederic Passy, Nobel Barış Ödülü'nün ilk sahipleri olarak tarihe geçmişti.

İsveç Merkez Bankası da 1968'de Nobel'in anısına Ekonomik Bilimler Ödülünü kurmuş, böylece her yıl 6 farklı alanda Nobel Ödülü verilmeye başlanmıştı.