Sosyal hayatını, gündelik yaşantısını, eğlence mekanlarını, Avrupa’ya yaydığı kültürü, modasını, yemeklerini, ekonomisini, renkli tiplerini, kültürel aktörlerini en doğru ve güvenilir kaynaklarından öğrenebiliyor muyuz?
40 yıllık usta gazeteci Kerem Çalışkan, titiz bir araştırmayla 623 yıllık tarihi, günümüz diliyle ‘Herkes İçin Osmanlı’ adlı kitabında topladı. Özellikle genç kuşaklara arşiv niteliğinde bir kitap olan ‘Herkes İçin Osmanlı’da Kerem Çalışkan, okuru konular içinde boğmadan, gerçekleri anlatıyor. Anlaşılır grafiklerle ve ‘hap’ bilgilerle zenginleşen kitapta, ‘Osmanlı’nın sosyal hayatı ve ekonomisiyle ilgili ilginç bilgiler de gün ışığına çıkıyor. Hiçbir detayı atlamayan Çalışkan, kot (blue jean) kumaşının Osmanlı’ya ait olduğunu ve bu topraklarda gelişen kahve çekirdeğinin Avrupa’ya nasıl yayıldığını anlatyor.
BLUE JEAN ASLINDA OSMANLI ÜRÜNÜ!
Kerem Çalışkan, kot kumaşının Osmanlı'dan ABD'ye uzanan serüvenini şöyle anlatıyor: “18. yüzyılın başında İzmir’den (Ege) Fransa’ya giden kaba pamuklu kumaş miktarı yıllık üç milyon Fransız lirası gibi yüksek bir rakama çıkmıştı. Panikleyen Fransa, bu mavi kaba pamuk kumaşların İspanya’ya yollandığını, İspanyolların da kumaşları Amerika’daki kolonilere gönderdiğini saptadı. İspanyollar, büyük çiftliklerde çalıştırılan kölelere bu mavi kumaştan yapılmış pantolonlar giydiriyorlardı. Daha sonra aynı mavi pamuklular ABD’de Güney’deki çiftliklerde çalıştırılan kölelere giydirildi. Daha sonraki yıllarda emekçilere sempati duyan sol gruplar arasında bu tür pantolon (kot) bir sembol haline geldi. ABD’de yayılan blue jean giderek tüm dünyada gençlik ve pop kültürün parçası haline geldi.”
KAHVE VİYANA’YI NASIL KUŞATTI?
Avrupa’nın kahveyle tanışmasını detaylı anlatıyor: “Osmanlı’da ilk kahveler Kanuni Dönemi'nde açıldı. (1553-1554) Avrupa'nın da kahveyle tanışması II. Viyana Kuşatması'yla olur. (1683) Kuşatma altındaki Viyana’da Osmanlıca’yı küçük yaşta öğrenen Jerzy Franciszek Kulczycki (1640-1694) adlı Polonyalı bir genç, yeniçeri gibi giyinip casusluk yapar. Kuşatma kalktıktan sonra Osmanlı’nın geride bıraktıkları arasında 500 çuval kahve de vardır. Viyanalı a skerler olduğunu anlamadıkları için çekirdekleri yakarken, Kulczycki duruma el koyar; hizmetleri karşılığında k ahve çuvalları kendisine verilir. Kulczycki, Viyana’da ‘Mavi Şişe’ (Mavi Şişe’nin Altındaki Ev) adıyla Avrupa’nın üçüncü, Viyana’nın ilk kahvesini açtı; yeniçeri kıyafetiyle kahve sundu. O kafe halen Viyana’da hizmet veriyor.
İLK MODERN AVM: KAPALIÇARŞI
Caretta Yayıncılık’tan çıkan ‘Herkes İçin Osmanlı’ kitabında küçük notlar:
-Osmanlı'nın ilk AVM'si Kapalıçarşı'nın temeli 1461 yılında Fatih tarafından atıldı.
-Osmanlı'nın ilk metrosu Tünel, Galata ile Pera arasında Abdülaziz döneminde (1875) hizmete açıldı. Bu tünel, İstanbul'un ilk, dünyanın Londra'dan sonra (1863) ikinci yeraltı metrosuna sahip.
-Dizi filmlere ve romanlara konu olan Osmanlı’da 'Kadınlar Saltanatı’ denilen çağ Kanuni döneminde Hürrem Sultan'ın Eski Saray'dan Topkapı Sarayı'nda yeni yapılan Harem Dairesi’ne taşınmasıyla başladı. (1540) IV. Mehmet’in annesi Valide Hatice Turhan Sultan’ın, işine karışmayacağı sözü ile Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa’yı tam yetkili olarak sadrazamlığa getirdiği 1656’ya (126 yıl) sürdü.