Adet kanaması, kadın fizyolojisinin bir parçası olan menstrüasyon döngüsünde vücudun temel eşey hormonlarından progesteron hormonunun azalmasıyla birlikte, üreme sistemindeki progesteron etkisinin zayıflamasına bağlı rahim iç cidarındaki dokuların dökülmesi ve vücuttan atılmasıdır.
Bazı kişilerde bu süreç, adet kanamasından birkaç gün önce veya kanama döneminde, karın alt kadranında kramp tarzında ağrı şikayeti ile geçebilmektedir. Bu duruma sancılı adet kanaması veya dismenore adı verilir.
Dismenore belirli periyotlarla gerçekleşen adet kanamalarında yineleyici tarzda gerçekleştiğinden, hastaların günlük hayat kalitesini ciddi anlamda olumsuz etkiler. Ağrı şikayeti kanamadan birkaç gün önce başlayıp kanama döneminde boyunca sürebilir.
Adet sancısı, hastalarda hem ağrı gelişmeden önce kaygıya yol açabilir hem de kanama döneminde sosyal ve iş hayatta performans kaybına yol açabilir. Karın ağrısı şikâyeti ile birlikte hastalarda bulantı, kusma, ishal, halsizlik ve baş ağrısı gibi şikayetler de eşlik edebilir.
ADET SANCISI NEDEN OLUR?
Adet görme denen kanama, normalde bebek gelişimi için hazırlanan rahim duvarının döllenme olmaması sonucunda, vücut tarafından atılması nedeniyle oluşur. Rahim yani uterus, aslında bir kas dokusudur. İşte, bu kas dokusu iç tarafını çevreleyen yumuşak duvarı atmaya yardımcı olmak için kasılmaya başlar.
Prostaglandin denen hormon, rahmin bu kasılmalarını tetikler. Prostoglandin, adet başlamadan bir-iki gün öncesinde kanda yüksek seviyelere ulaşır ve adetin ilk iki gününden sonra azalmaya başlar. Prostaglandin seviyesi ne kadar yüksek olursa, adet krampları da o kadar şiddetli yaşanır. Adet sancılarının, menstrüasyonun en başında hissedilmesinin sebebi de budur. Adet döngüsü nedeniyle hissedilen adet sancılarına primer dismenore denir. Bunun haricinde aşağıda sıralanan tıbbi durumlar nedeniyle hissedilen adet sancıları ise sekonder dismenore olarak adlandırılır:
Servikal darlık: Bazı kadınlarda, rahim ağzının açıklığı, adet akışını engelleyecek kadar küçüktür. Bu küçük açıklık rahim içindeki basıncın artmasına neden olarak daha şiddetli bir ağrı yaratabilir.
Endometriozis: Rahmi kaplayan dokunun uterusun dışına çıkarak, fallop tüpleri, yumurtalıklar veya pelvisi kaplayan diğer dokular üzerine doğru gelişip yerleşmesine denir. Çikolata kistlerinin oluşmasına neden olabilir, ağrılı adet görme yanı sıra, cinsel ilişki sırasında da ağrı hissedilebilir.
Uterin fibroidleri: Rahim duvarında kas ve fibroz dokudan oluşan uterin fibroidleri, kanserli olmayan fakat sert ve büyük olabilen tümörlerdir. Rahim fibroidleri taşıyanlar, adet görme esnasında daha şiddetli ağrı hissedebilirler.
Adenomyozis: Bu rahatsızlıkta rahmi kaplayan doku uterusun kas duvarlarına doğru büyümeye başlar.
Pelvik inflamatuar hastalık: Dişi üreme organlarının bu enfeksiyonuna genellikle cinsel yolla bulaşan bakteriler neden olur.
ADET SANCISI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Adet sancıları ve bu sancılarla beraber gözlemlenmekte olan farklı semptomlar şu şekildedir;
-Alt karın kısmında yoğun ağrı
-Adetten birkaç gün evvel oluşan bu ağrı, adetten 1 gün sonra en şiddetli noktalara gelir ve 2 ila 3 gün sonra giderek azalmaya başlar.
-Bacaklarda ve eklemlerde ağrılar hissedilebilir.
-Bel kısmına doğru uyuşukluk hissi veren ağrı
-Mide bulantısı
-Yoğun tuvalete çıkma isteği
-Baş ağrısı
-Baş dönmesi
ADET SANCISINA NE İYİ GELİR?
Vücutta normalden farklı belirtilerle seyreden herhangi bir durum varlığında ilk yapılması gereken sağlık kuruluşları ve çalışanlarından destek alınmasıdır. Adet sancısının giderilmesine yönelik olarak hekimin önerisi ve reçetelendirmesi halinde non-steroid antiinflamatuvar ilaçlar olarak adlandırılan ağrı kesiciler kullanılabilir.
Medikal tedavi yöntemleri dışında evde uygulanabilecek çeşitli yöntemler ile de adet sancısında rahatlama sağlanabilir:
Kasık veya sırt bölgesine sıcak su torbası konulması
Alt karın bölgesine veya sırta yapılacak sıcak uygulamalar adet sancısının hafifletilmesinde etkili olabilir. Sıcak su torbası dışında ılık bir banyo yapmak ya da sıcak havlunun bu bölgelerde uygulanması da adet sancısının giderilmesinde başvurulabilecek diğer yöntemlerdir.
Alt karın bölgesine rahatlatıcı masaj yapılması
Yaklaşık olarak 20 dakika, alt karın bölgesine masaj yapılması adet sancısının dindirilmesine katkı sağlayabilir. Aynı zamanda masaj yapılırken esansiyel yağ olarak sınıflandırılan lavanta ya da misk adaçayı yağı kullanımı ile ağrının süresi ve yoğunluğunda hafifleme gerçekleşebilir.
Fiziksel egzersiz yapılması
Fiziksel aktiviteler esnasında vücutta salgılanan endorfin kimyasalı adet sancısının hafiflemesine katkı sağlayabilir. Ağır fiziksel egzersizler yerine yürüyüş ya da yoga gibi hafif egzersizlerin tercih edilmesi adet sancısının hafifletilmesinde daha uygun kabul edilir.
Besleyici ancak ağır olmayan gıdaların tüketilmesi
Adet sancısından şikayet eden kişilerin o dönem içerisindeki beslenme planlarında işlenmemiş liften zengin ürünlerin ve bitkisel ağırlıklı gıdaların yer alması söz konusu şikayetlerinde rahatlama sağlayabilir. Papatya çayı ağrı duyusunu taşıyan sinirlerde rahatlatıcı etki yapması nedeniyle adet sancısına iyi gelen çay olarak kabul edilir.
Fındık, badem ve kabak çekirdeği manganez mineralinden zengin besinlerdir. Manganez adet döneminde ağrıya sebep olabilecek krampların azalmasına katkı sağlayabilir. Aynı zamanda adet kanaması ile demir kaybı meydana gelir. Demir eksikliğinin oluşmasını önlemek adına tavuk, balık ve yeşil yapraklı sebzelerin tüketimi önerilmektedir.
Bazı gıdaların tüketiminin sınırlandırılması
Adet görme sürecinde ekstra bir şişkinliğe neden olabilecek besinlerin daha az tüketilmesi adet sancısının dindirilmesinde katkı sağlayabilir. Yağlı yiyecekler, alkol, gazlı içecekler, kafein içeren sıvılar ve tuzlu gıdalar tüketiminin sınırlandırılması halinde adet sancısını hafifletici etki yapabilecek besinlere örnek teşkil eder.
KİMLER DAHA ŞİDDETLİ ADET GÖRME RİSKİ ALTINDADIR?
Aşağıdaki durumlarda menstrüel kramp riski daha şiddetli gözlenebilir:
-30 yaşından küçükler,
-Ergenliğe erken, 11 yaşında veya daha erken yaşta girenler,
-Adet döneminde ağır kanaması olanlar,
-Düzensiz adet kanaması olanlar,
-Ailede adet sancısı öyküsü olanlar,
-Sigara içenler.
Adet krampları diğer tıbbi komplikasyonlara neden olmaz, ancak okula, işe ve sosyal aktivitelere etki edebilir. Yine de, menstrüel kramplarla ilişkili bazı durumların komplikasyonları olabilir. Örneğin endometriozis, fertilite sorunlarına neden olabilir. Pelvik enflamatuar hastalık, döllenmiş bir yumurtanın uterus dışına implante olma (ektopik gebelik) riskini artırabilir .
ADET SANCISI NEDENİYLE NE ZAMAN DOKTORA GÖRÜNMELİ?
Adet krampları her ay günlük yaşantınızı oldukça etkileyecek şekilde yoğun yaşanırsa, semptomlarınız giderek kötüleşirse veya önceden olmadığı halde 25 yaşından sonra şiddetli adet krampları yaşamaya başlarsanız, vakit geçirmeden bir uzmana başvurmanız gerekir. Sık adet sancısı çekmenin gebe kalmayı olumsuz etkileyeceğiyle ilgili yanlış kanılar yaygındır. Doğrudan adet sancısının gebe kalmaya engel teşkil etmediği bilinmektedir.
ADET SANCISI İÇİN HANGİ İLAÇLAR KULLANILIR?
-Nonsteroid antienflamatuvar ilaçlar: İbuprofen ya da naproksen etken maddelerini içeren ilaçlar hem prostoglandin düzeylerini baskılar hem de ağrı hissinin giderilmesine yardımcı olur. Adetin ilk gününden itibaren doktorun önerdiği dozda kullanılabilir. Bununla beraber eğer ilaçların içerisindeki maddelerden herhangi birine karşı hassasiyetiniz varsa ya da bu ilaçlarla etkileşen başka bir tıbbi durumunuz bulunuyorsa doktora danışmanız gerekir.
-Doğum kontrol ilaçları (Oral kontraseptifler): Oral doğum kontrol hapları, yumurtlamayı önleyen ve adet kramplarının şiddetini azaltan hormonlar içerir. Bu hormonlar ayrıca enjeksiyon, cilt yaması, kol derisinin altına yerleştirilmiş bir implant ya da vajinaya yerleştirilen esnek bir halka şeklinde de verilebilir. Bazı durumlarda rahim içi (intrauterin) cihazlar da tavsiye edilebilir.