Bazen hiçbir sebep yokken başlayan ve hayatı adeta kabusa çeviren mide bulantısı, midenin hareket bozukluğu nedeniyle gelişiyor ve genellikle de mide hastalıklarıyla bağlantılı oluyor. Mide bulantısı, araç tutması gibi basit bir nedenden de, hamilelik gibi heyecanlı bir bekleyişten de, kanser gibi önemli bir hastalıktan da kaynaklanabiliyor.
Mide bulantısı hissi tek başına görülebildiği gibi bazı durumlarda kusma, hazımsızlık ve ishal gibi sindirim sistemi şikayetleriyle birlikte ortaya çıkıyor.
Mide bulantısının vücuttaki birçok sistemi ilgilendirdiğini vurgulayan Gastroenteroloji Uzmanı Doç. Dr. Suna Yapalı, mide bulantısının kusmadan daha rahatsız edici bir duygu durumu olduğunu söylüyor.
MİDE BULANTISI NEDEN OLUR? MİDE BULANTISININ SEBEPLERİ NELERDİR?
“Bazen, reflü hastalığında görülen mide içeriğinin yemek borusuna kadar geri gelme hissini hastalar bulantı ve kusma ile karıştırabilirler” diyen Doktor Suna Yapalı, mide bulantısının altında yatan nedenin önemli bir hastalık olabileceğinin akıldan çıkarılmaması gerektiğinin altını çiziyor ve mide bulantısını tetikleyen nedenleri şöyle anlatıyor:
- Besin zehirlenmesi.
- İlaçlar. (Bazı antidepresanlar, antibiyotikler, diyabet ilaçları, doğum kontrol hapları, ağrı kesiciler ve vitaminler). Kemoterapi ilaçlarının sık bir yan etkisi bulantıdır. Ayrıca ameliyatlardan sonra anestezide kullanılan ilaçların yan etkisine bağlı bulantı gözlenebilir.
- Alkol.
- Araç tutması.
- Kafa travması.
- Vertigo.
- Beyin tümörleri.
- Migren.
- Gebelik.
- Enfeksiyonlar.
- Reflü, gastrit, peptik ülser, mide kanseri.
- Akut hepatit, safra kesesi taşı ve iltihabi, safra yolu tıkanıklığı, pankreatit, pankreas kanseri.
- Bağırsak tıkanıklığı, bağırsak enfeksiyonları, iltihabi bağırsak hastalıkları, bağırsak kanseri.
- Diyabet.
- Stres ve psikiyatrik hastalıklar.
- Menenjit.
- Kalp krizi.
- Akut apandisit.
- Akut böbrek yetmezliği, idrar yolu enfeksiyonu, böbrek taşı.
SÜREKLİ MİDE BULANTISI OLURSA NE YAPILMALI?
Her mide bulantısında doktorun yolunu tutmak gerekmiyor ancak Gastroenteroloji Uzmanı, özellikle 1-2 günden uzun süren mide bulantısı başka şikayet veya belirtilerle birliktelik gösteriyorsa hekime başvurmak gerektiğine vurgu yapıyor. Bulantıya eşlik eden o şikayetleri; “Göğüs ağrısı, karın ağrısı, kanlı kusma, siyah renkli dışkılama, yüksek ateş, üşüme-titreme, ciddi baş ağrısı ve ense sertliği, aşırı halsizlik ve düşkünlük, şiddetli ishal, kas krampları, bilinç değişiklikleri, idrar yapamama ya da koyu renkli idrar çıkarma gibi yakınmalar” şeklinde aktaran Dr. Suna Yapalı’nın, mide bulantısıyla ilgili çok sorulan sorulara verdiği yanıtlar ise şöyle:
- Mide bulantısına iyi gelen (geçiren) yiyecek ve içecekler nelerdir?
Yağsız ve hafif çorbalar, tuzlu kraker, haşlanmış patates ya da patates püresi, yağsız yoğurt, az yağlı peynir, yağsız tost ve yağsız pilav tüketilebilir. Küçük porsiyonlar ile iyi çiğneyerek beslenmeli. Yemek sonrası bulantı tetikleniyor ise o yiyeceklerden uzak durulmalıdır. İçecekler yudum yudum içilmeli, limon ve zencefilli içecekler tüketilebilir. Kafeinli ve asitli içeceklerden uzak durulmalı.
- Mide bulantısı durumunda evde ilk yapılabilecekler nelerdir?
Açık havaya çıkıp derin nefes almak, mide bulantısına iyi gelen önlemler arasındadır. Eğer kusma olduysa azar azar su içmeye çalışarak kaybedilen sıvının yerine konulması gereklidir. Yeterli sıvı alımı sağlanamadığı zamanlarda hastanede damardan verilen sıvılar vucudun sıvı ve elektrolit dengesini sağlamada yardımcı olacaktır. Diyette ise daha önce de belirttiğim gibi yağsız çorba, az yağlı yoğurt, tuzlu kraker,haşlanmış patates veya patates püresi, yağsız tost, yağsız pilav gibi yiyecekler tercih edilmelidir. Reflüyü tetikleyebileceğinden yemek sonrası en az 3 saat uzanmamalı. Yağlı, aşırı şekerli, baharatlı ve ağır kokulu yiyeceklerden kaçınmalı. Bulantıya baş dönmesi ve baş ağrısı eklendiyse ışıklı ortamlardan, bilgisayar ekranı ve mobil cihazlardan uzak durmalı ve istirahat etmeli. Kötü kokulu ortamlardan kaçınmalı. Besin zehirlenmesi olasılığına yönelik, son 12-24 saatte tüketilen yiyecekler gözden geçirilmelidir.
Hamilelikte mide bulantısı ne zamana kadar normaldir ve bu bulantılarla başa çıkmak için neler yapılabilir?
Gebeliğin 5 ve 18. haftaları arasında bulantı ve kusma gebeliklerin yaklaşık %50 ila 90’ında görülür. Yakınmaların şiddeti her hastada değişkenlik gösterebilir ve gebelik süresince de değişiklikler görülebilir. Gebeliğe bağlı bulantı sabahları daha fazla olur, özellikle 5 ve 6. haftada başlar, 9. haftada şiddetlenir ve genellikle 16-18. haftada düzelir. Bazı hastalarda daha şiddetli ve kilo kaybına da yol açan neredeyse her gün kusma olabilir, bu duruma ‘hiperemezis gravidarum’ denir.
“HAMİLELER BULANTI OLDUĞUNDA HEKİMLERİNİ BİLGİLENDİRMELİ”
Hamilelerin bulantıyı hekimlerine bildirmesi gerektiğini söyleyen Yapalı, ”Bebeğin yeterli beslenemeyeceği endişesine kapılmamalı, bulantıyı tetikleyen gıda ve kokulardan uzak durulmalı, yağlı, baharatlı ve aşırı şekerli yiyecekler tüketmemelidir. Ağır egzersizden kaçınmalı, gebelikte alınan vitamin veya demir preparatları ile yakınmalar artıyorsa hekim bilgisi dahilinde ilaçlar kesilmeli. Yemeklerden sonra diş fırçalamak bulantıyı rahatlatabilir. Yemek sonrası uzanmamalı. Zencefil ya da zencefil çaylarının bazı çalışmalarda faydası bildirilmiştir. Vitamin B6 destek tedavileri de hafif-orta bulantıyı azaltmada faydalı olabilir” diyor.
- Hamilelik dönemindeki anormal mide bulantıları için neler yapılmalıdır?
Şiddetli bulantı, kusma, 18. hafta sonrasına uzayan bulantı durumunda gebelik dışı nedenlerin araştırılması için iç hastalıkları ve gastroenteroloji uzmanlarına başvurulmalı. Özellikle, karın ağrısı, ve sarılık eşlik ediyorsa bulantıya sebep olabilecek enfeksiyon, safra kesesi taşı, safra yolu hastalıkları, pankreatit, akut hepatit gibi nedenler araştırılmalıdır.
- Yemekten sonra mide bulantısı ne anlama gelir?
Yemek sonrası bulantı mide ülseri, gastrit, reflü hastalığı, safra kesesi taşı ya da iltihabı veya pankreatit ile ilişkili olabilir. Bu nedenle, gastroenteroloji ve iç hastalıkları uzmanları tarafından değerlendirilmelidir.
- Mide bulantısında ne zaman ilaç kullanılmalı?
Bulantı kesici ilaçlar bilinçsizce kullanılmamalı, altta yatan nedenler belirlenmelidir ve tedaviye sebebe yönelik hekim kontrolünde başlanmalıdır.
- Psikolojik mide bulantısı var mıdır?
Anksiyete bozukluğu, psikiyatrik bozukluklar bulantının sık görülen diğer nedenlerindendir. Ayrıca anoreksiya nervosa ve bulimia nervosa gibi psikojenik kökenli yeme bozukluklarında da bulantı ve kusma görülebilmektedir. Altta yatan organik neden saptanamayan olgularda, psikojenik sebepli bulantı olasılığı göz önünde bulundurulmalı ve psikiyatri uzmanlarına yönlendirilmelidir.
- Mide bulantısından sonra gelişen kusma ne zaman tehlikeli olur?
Bulantı sonrasında fazla kusarak sıvı ve elektrolit kaybı sonucunda yeterli sıvı alımı sağlanamazsa akut böbrek yetmezliğine kadar ilerleyen klinik tablolar görülebilir. Sıklıkla yoğun alkol alımından sonra kendini zorlayarak kusmaya çalışmak yemek borusunda hasara, kanamaya ve hatta yırtıklara yol açabilir.