KUDUZ AŞISI NEDİR?
Bir hayvan hastalığı olan kuduz, enfekte hayvanların herhangi bir vücut bölgesini ısırması, tırmalaması; enfekte hayvanların salyalarının insan vücudundaki açık yaralara veya göz, ağız, buruna temas etmesi sonucu insanlara geçer. Kuduz aşısı, enfekte olma sonrası oluşabilecek beyin iltihabının önüne geçer. Bu anlamda kuduz aşısı, kuduz virüsüne yakalanma riski olan kişilere koruma amaçlı ya da kuduz hastalığı görüldükten sonra hastalığın yayılmasını önlemek amacıyla uygulanır.
Kuduz virüsünün vücutta yayılma süresi, ısırılan bölgenin beyne yakınlığına göre değişiklik gösterir. Aynı zamanda ısırma şiddeti, kişilerin vücudunda bulunan virüs miktarı ve ısırılan bölgedeki sinir uçlarının sayısı da virüsün yayılma seyrini etkiler.
Kuduz hastalığının inkübasyon dönemi genel olarak 1-3 ay arasıdır. Nadir olarak hastaların 10-20 gün içinde de belirti gösterdiği vakalar da mevcuttur. Kuduz aşısının ve diğer tıbbi önlemlerin erken dönemde yapılmaması durumunda hastalık gelişerek beyin iltihabına ve ölüme neden olur.
KUDUZ AŞISI NE ZAMAN YAPILIR?
Kuduz hastalığı olan bir hayvan tarafından ısırılan kişilere kuduz aşısının ilk dozu, ısırma ile aynı gün yapılır. İlk dozun verildiği günü takip eden 3. ve 7. günlerde birer doz, 14. ile 28. günler arasında bir doz daha aşı uygulanır. Bu aşılar toplam 4 dozdan oluşur.
Daha önce kuduz aşısı olmuş ve tekrar enfekte olan kişilerde ise doz değişiklik gösterir. İlk doz ısırmanın ardından hemen uygulanır. 3. gün ise ikinci doz yapılır. Bu şekilde iki doz yapılması yeterli olacaktır.
KUDUZ AŞISI NASIL UYGULANIR?
Aşı uygulanmadan önce enfekte bir hayvan tarafından ısırılan bölgenin veya enfekte hayvanın tükürüğünün temas ettiği yaranın sabun ve su ile temizlenmesi gerekir. Basit gibi görünen bu yöntem hastalığı büyük oranda engeller. Isırılan bölge beyne yakın bir bölge değilse, kuduz virüsünün vücuda yayılması 72 saate kadar sürer.
Enfekte hayvanın ise yakalanması ve ortalama 10 gün süresince kontrol altında tutulması ve takip edilmesi gerekmektedir. Bu 10 günlük süre zarfında hayvanda kuduz hastalığı belirtisi görülüp görülmediği kontrol edilir. Belirti görülmüyorsa ısırılan kişilerde kuduz hastalığı görülme riski yoktur.
Bazı durumlarda ise enfekte olduğu düşünülen hayvan yakalanamadığı için kuduz virüsüne sahip olup olmadığı kontrol edilemeyebilir. Bu durumda, kişilere kuduz için serum verilir ve ısırılan bölgeye pansuman yapılır. Bu işlemlerin ardından kuduz ihtimaline karşı aşı uygulamasına geçilir.
KUDUZ AŞISI ÖNLEM AMACIYLA YAPTIRILIR MI?
Kuduz aşısı bazı risk durumlarında önlem amacıyla da yaptırılabilir. Veterinerler, laboratuvar çalışanları, hayvan terbiyecileri, madenciler, arkeologlar, kuduz hastalığıyla ilgili biyolojik madde üretenler ve mağaralarda çalışanlara önlem amacıyla kuduz aşısı uygulanabilir. Aynı zamanda, kuduz riski bulunan bölgelere seyahat edenler de kuduz aşısı yaptırabilir.
Önlem amacıyla yaptırılan kuduz aşısı takvimi, enfekte olmuş kişilere uygulanan takvimden farklılık gösterir. Standart uygulamada enfekte kişilere 4 doz uygulanırken, önlem amacıyla uygulanan kuduz aşısı 3 doz olarak planlanır.
İlk doz istenilen herhangi bir zamanda yapılabilir. Kişiler kuduz virüsünü taşımadığı için ilk tarihin önemi yoktur. İkinci doz, ilk dozun ardından 7. gün; üçüncü doz ise ilk dozdan 21 ya da 28 gün sonra uygulanır.
Kuduz virüsüyle sık sık karşı karşıya kalma riski bulunan kişilerde, belli aralıklarla bağışıklık sisteminin test edilmesi de tavsiye edilir.
KUDUZ AŞISININ YAN ETKİSİ VAR MI?
İlaç kullanımında olduğu gibi aşılar da alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bununla birlikte, özellikle kuduz aşısında herhangi bir komplikasyon ortaya çıkma ihtimali oldukça düşüktür. Genel olarak, hafif alerjik reaksiyonlar dışında hayati tehlike arz eden ciddi komplikasyonlar görülmemektedir.
Kuduz aşısının yapıldığı bölgede hafif şiddette ağrı, kızarıklık, kabartı ve kaşıntı görülmesi normaldir. Nadiren de olsa bazı kişilerde kas ağrıları, mide bulantısı, karın ağrısı, baş ağrısı ve baş dönmesi gibi belirtiler de görülebilir. En geç 48 saat içinde bu belirtiler yok olur. Bu hafif belirtilerin yanı sıra nadir de olsa orta şiddette belirtiler de ortaya çıkabilir. Orta şiddette görülebilecek belirtilerin arasında yüksek ateş, kurdeşen döküntüleri ve eklem ağrıları sayılabilir.
Ciddi alerjik reaksiyonlar ise çok nadir ortaya çıkar. Düşmeyen yüksek ateş, şiddetli kurdeşen belirtileri, nefes darlığı, boğazda yumru, kalpte çarpıntı, halsizlik ve güçsüzlük, bilinç bulanıklıkları gibi şiddetli belirtiler kuduz aşısı yapıldıktan hemen sonra başlayabilir.
Bazı durumlarda ise birkaç saat içinde belirtiler kendini gösterir. Bu şekilde ciddi alerjik belirtiler görülen durumlarda hemen bir sağlık kurumuna başvurmak gereklidir.