Afazi kişinin entelektüel seviyesini etkilemeden, söylenenleri anlamada, akıcı ve anlamlı konuşabilmede, okuma ve yazmada bozukluklara sebep olabiliyor. Afazinin türleri hasarın beyindeki yerine ve şiddetine göre farklılıklar gösteriyor.
Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı Seda Atilla Şahin, afazinin yol açabileceği şikâyetleri şöyle sıralıyor:
• Konuşmada tutukluk, belli bazı kelimeler dışında konuşamama.
• Gramersiz, telgrafik konuşma.
• Konuşmanın akıcı ancak içeriğin anlamsız olması.
• Konuşurken kelimelerin yanlış telaffuz edilmesi, Örneğin; ‘bardak’ yerine ‘bartak’ veya benzer anlamlı bir kelime ile değiştirilmesi, örneğin; ‘bardak’ yerine ‘tabak’.
• Adlandırmada güçlük çekme ve sık sık söylenmek istenen kelimeyi hatırlayamama.
• Konuşulanları algılamada güçlük.
• Daha önce söylenmiş bir kelimeyi uygunsuz olarak yineleme.
• Okuduğunu algılamada güçlük.
• Yazı yazmada güçlük, kelimelerin sık sık yanlış yazılması, cümle kuramama.
ZAMANINDA MÜDAHALE TEDAVİ ŞANSINI ARTIRIR
Dil ve konuşma terapisinin afazi rehabilitasyonunda büyük rol oynadığını belirten Şahin, afazi teşhisi konduktan sonra zaman kaybetmeden dil ve konuşma terapisine başlamanın hastanın kazanımlarını hızlandırıp arttıracağını söylüyor:
“Özellikle ilk 6-12 ay hızlı bir gelişim olacağı için bu süre içinde terapi desteği almak çok yararlıdır. Dil ve konuşma bozuklukları uzmanı afazi değerlendirmesi yapıp derecesini belirler ve kişinin ihtiyacına göre şekillendirilmiş terapi uygular. Grup terapisinde buna ek olarak ortak ihtiyaçları olan bireylerin sohbet yetenekleri üzerine çalışmalarına ve birbirlerine sosyal destek sağlamalarına fırsat verilir.
BAŞKA İLETİŞİM BOZUKLUKLARI İLE BERABER GÖRÜLEBİLİR
Hasarın lokasyonuna göre dizartri ve/veya apraksi gibi konuşma bozuklukları da afaziye eşlik edebilir. Dizartri ağız, yüz, ve solunum sistemindeki kasların zayıflamasından ötürü kısık ses, güçsüz nefes ve sık sık dil sürçmesi gibi şikâyetlere sebep olabilir. Apraksi ise konuşmayı oluşturan seslerin çıkarılma aşamasında oluşan sıralama ve motor planlama bozukluğuna denir. Kişi ne söylemek istediğini bilse de beyin kelimeleri oluşturan sesleri çıkarmak için gereken kas hareketlerini koordine etmekte zorlanır ve böylece istenilen kelime yerine ona benzeyen veya benzemeyen başka bir sözcük söyleyebilir. Örneğin; ‘ayakkabı’ yerine, ‘atatabı’ gibi. Dil ve konuşma bozuklukları uzmanı bu alanlarda da hastayı değerlendirip gerekli terapiyi uygular.
AFAZİSİ OLAN BİRİYLE NASIL İLETİŞİM KURMALISINIZ?
Seda Atilla Şahin, afazisi olan biriyle iletişim kurarken nasıl davranılması gerektiği konusunda ise şu tavsiyelerde bulunuyor:
Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı Seda Atilla Şahin, afazinin yol açabileceği şikâyetleri şöyle sıralıyor:
• Konuşmada tutukluk, belli bazı kelimeler dışında konuşamama.
• Gramersiz, telgrafik konuşma.
• Konuşmanın akıcı ancak içeriğin anlamsız olması.
• Konuşurken kelimelerin yanlış telaffuz edilmesi, Örneğin; ‘bardak’ yerine ‘bartak’ veya benzer anlamlı bir kelime ile değiştirilmesi, örneğin; ‘bardak’ yerine ‘tabak’.
• Adlandırmada güçlük çekme ve sık sık söylenmek istenen kelimeyi hatırlayamama.
• Konuşulanları algılamada güçlük.
• Daha önce söylenmiş bir kelimeyi uygunsuz olarak yineleme.
• Okuduğunu algılamada güçlük.
• Yazı yazmada güçlük, kelimelerin sık sık yanlış yazılması, cümle kuramama.
ZAMANINDA MÜDAHALE TEDAVİ ŞANSINI ARTIRIR
Dil ve konuşma terapisinin afazi rehabilitasyonunda büyük rol oynadığını belirten Şahin, afazi teşhisi konduktan sonra zaman kaybetmeden dil ve konuşma terapisine başlamanın hastanın kazanımlarını hızlandırıp arttıracağını söylüyor:
“Özellikle ilk 6-12 ay hızlı bir gelişim olacağı için bu süre içinde terapi desteği almak çok yararlıdır. Dil ve konuşma bozuklukları uzmanı afazi değerlendirmesi yapıp derecesini belirler ve kişinin ihtiyacına göre şekillendirilmiş terapi uygular. Grup terapisinde buna ek olarak ortak ihtiyaçları olan bireylerin sohbet yetenekleri üzerine çalışmalarına ve birbirlerine sosyal destek sağlamalarına fırsat verilir.
BAŞKA İLETİŞİM BOZUKLUKLARI İLE BERABER GÖRÜLEBİLİR
Hasarın lokasyonuna göre dizartri ve/veya apraksi gibi konuşma bozuklukları da afaziye eşlik edebilir. Dizartri ağız, yüz, ve solunum sistemindeki kasların zayıflamasından ötürü kısık ses, güçsüz nefes ve sık sık dil sürçmesi gibi şikâyetlere sebep olabilir. Apraksi ise konuşmayı oluşturan seslerin çıkarılma aşamasında oluşan sıralama ve motor planlama bozukluğuna denir. Kişi ne söylemek istediğini bilse de beyin kelimeleri oluşturan sesleri çıkarmak için gereken kas hareketlerini koordine etmekte zorlanır ve böylece istenilen kelime yerine ona benzeyen veya benzemeyen başka bir sözcük söyleyebilir. Örneğin; ‘ayakkabı’ yerine, ‘atatabı’ gibi. Dil ve konuşma bozuklukları uzmanı bu alanlarda da hastayı değerlendirip gerekli terapiyi uygular.
AFAZİSİ OLAN BİRİYLE NASIL İLETİŞİM KURMALISINIZ?
Seda Atilla Şahin, afazisi olan biriyle iletişim kurarken nasıl davranılması gerektiği konusunda ise şu tavsiyelerde bulunuyor:
• İletişim kurarken arka planla gürültü veya dikkat dağıtıcı şeyler olmamasına özen gösterin.
• Onunla göz teması kurarak konuşun.
• Cevap vermesi için ona zaman tanıyın.
• Yavaş ve anlaşılabilir konuşmaya dikkat edin, ama normal bir tonlama ve volümle konuşun.
• Konuşurken vücut dilinizi de kullanın.
• Onunla göz teması kurarak konuşun.
• Cevap vermesi için ona zaman tanıyın.
• Yavaş ve anlaşılabilir konuşmaya dikkat edin, ama normal bir tonlama ve volümle konuşun.
• Konuşurken vücut dilinizi de kullanın.
Seda Atilla Şahin
• Gerekli durumlarda dediklerinizi tekrar edin veya basitleştirip değiştirerek yineleyin.
• Anlaşıldığınızdan emin olmak için ara ara basit sorular sorun.
• Uzun ve karışık sorular sormaktan, yönergeler vermekten kaçının.
• Mümkün olduğunca cevabı evet-hayır olan sorular sormayı deneyin.
• Peş peşe soru sormak yerine ilk soruyu algıladığına emin olduktan sonra diğer soruya geçin.
• Yeni bir konuya geçerken haber verin.
• Yanınızda kâğıt kalem bulundurun ve anlattığınız şeyin anahtar kelimelerini yazarak gösterin, gerekiyorsa resim çizin.
• Hedeflediği kelime aklına gelmiyorsa bazı durumlarda tahmin yürütmek yardımcı olsa da her zaman yapmayın. Yardımınızı isteyip istemediğini kontrol edin. Gerekiyorsa zaman tanıyın ve bekleyin.
• Dediklerinin içeriğine konsantre olun.
• Sözlü ifade edemiyorsa kâğıt kalem uzatarak yazı ile veya çizerek iletişime girmesini sağlayın.
• Vücut dilini kullanmasını destekleyin.
• Anlaşıldığınızdan emin olmak için ara ara basit sorular sorun.
• Uzun ve karışık sorular sormaktan, yönergeler vermekten kaçının.
• Mümkün olduğunca cevabı evet-hayır olan sorular sormayı deneyin.
• Peş peşe soru sormak yerine ilk soruyu algıladığına emin olduktan sonra diğer soruya geçin.
• Yeni bir konuya geçerken haber verin.
• Yanınızda kâğıt kalem bulundurun ve anlattığınız şeyin anahtar kelimelerini yazarak gösterin, gerekiyorsa resim çizin.
• Hedeflediği kelime aklına gelmiyorsa bazı durumlarda tahmin yürütmek yardımcı olsa da her zaman yapmayın. Yardımınızı isteyip istemediğini kontrol edin. Gerekiyorsa zaman tanıyın ve bekleyin.
• Dediklerinin içeriğine konsantre olun.
• Sözlü ifade edemiyorsa kâğıt kalem uzatarak yazı ile veya çizerek iletişime girmesini sağlayın.
• Vücut dilini kullanmasını destekleyin.