Fibromiyalji sendromu (FMS) olarak da adlandırılan fibromiyalji, vücutta genel hassasiyet alanlarının oluştuğu, kaslarda ve kemiklerde ağrı ile genel yorgunluk hissedilen, uyku düzeninde problemlere ve bilişsel bozukluklara neden olan kronik, yani uzun süreli bir durumdur.
Fibromiyalji tanısı genellikle oldukça zor konulur. Fibromiyaljinin belirtileri diğer benzeri durumların belirtileri ile benzerlik gösterir ve teşhisi doğrulamak için temel bir test yoktur. Bunun sonucu olarak fibromiyalji sıklıkla yanlış teşhis edilir.
Fibromiyaljinin tedavisi güç ve karmaşıktır. Ancak uygun ilaçlar, terapi ve yaşam tarzında yapılacak değişiklikler sayesinde fibromiyaljinin belirtileri yönetilebilir ve yaşam kalitesini arttırmak mümkün olabilir.
FİBROMİYALJİ NEDEN OLUR?
Henüz kesin olarak bilinmemekle birlikte gerçekleştirilen en son araştırmalar ışığında fibromiyaljinin enfeksiyon, travma ve stres gibi bir kısım tetikleyici ile etkisini gösteren kalıtsal özelliklere bağlı genetik eğilimlerden kaynaklandığı görülmektedir.
Bir teoriye göre beyin bir sebepten dolayı ağrı eşiğini düşürür ve daha önce acı vermeyen duyumlar zamanla çok acı verici hale gelir. Başka bir teori ise sinirlerin ağrı sinyallerine aşırı tepki göstermesidir. Buna göre fibromiyalji durumundan etkilenen bireylerde beyin ve sinirler normal ağrı sinyallerini yanlış yorumlayabilir veya aşırı tepki verebilir.
Bu durum beyindeki kimyasal dengesizliklerden veya beyindeki merkezi ağrı duyarlılığını etkileyen arka kök gangliyonunda mevcut anormalliklerden kaynaklanabilir. Fibromiyalji belirtileri otoimmün bozuklukların belirtilerine çok benzemektedir.
Bu benzerlikler fibromiyaljinin otoimmün bir durum olabileceği teorisine de yol açmıştır. Fibromiyalji sıklıkla aynı ailede görülür ve genlerle aktarılabilir. Gerçekleştirilen araştırmalar sonucunda sinir hücreleri arasındaki kimyasal ağrı sinyallerinin iletimini etkileyen birkaç olası gen tanımlanmıştır. Fibromiyalji genellikle orta yaştan itibaren görülür ve yaşlandıkça ortaya çıkması riski artar.
Bununla beraber fibromiyalji çocuklarda da görülmüştür. Bu potansiyel faktörler arasında enfeksiyon, ya da geçmişteki bir hastalık fibromiyaljiyi tetikleyebilir veya semptomlarını daha da ağır hale getirebilir. Gribin, zatürrenin, Salmonella ve Şigella bakterilerinin neden olduğu sindirim sistemi enfeksiyonları ile Epstein-Barr virüsünün olasılıkla fibromiyaljiyi tetikleyebileceği bilinmektedir.
Ağır bir fiziksel veya duygusal travma geçiren kişilerde fibromiyalji gelişebilir. Bu durum travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ile bağlantılıdır. Travma gibi, stres de bireylerde uzun süre devam eden etkiler bırakabilir. Stres, fibromiyalji tetiklenmesine katkıda bulunabilecek hormonal değişikliklerle bağlantılıdır.
FİBROMİYALJİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Günümüzde fibromiyaljinin vücutta aynı zamanda hassas noktalar olarak adlandırılan ağrı bölgelerine neden olduğu bilinmektedir.
Bu bölgelerin bazıları geçmişte “tetikleme noktaları” olarak adlandırılan hassasiyet alanları ile örtüşmektedir ancak başka ağrı noktaları geçmişte kabul gören hassasiyet alanlarından ayrı yerlerde görülmektedir.
Geçmişte, bireylerin vücutlarındaki on sekiz belirli tetikleme noktasından en az on birinde yaygın ağrı ve hassasiyet varsa fibromiyalji teşhisi konulmuştur. Bu noktaların üzerine sıkıca bastırıldığında birey acı hissediyorsa, fibromiyalji ağrı noktası hassas olarak tanımlanmıştır. Bu noktalar arasında baş arkası ve ense, omuz üstleri, üst göğüs, kalçalar, dizler ve dirseklerin dışı mevcuttur.
2016 yılında fibromiyalji tanı kriterlerinde yapılan revizyonlarda ve güncellemelerde belirtilen beş ağrı bölgesinin dördünde kas-iskelet ağrısı yaşayan bireylerde fibromiyalji teşhisi değerlendirilmektedir.
Ağrı noktaları artık fibromiyalji teşhisi için tek başına yeterli görülmemektedir. Üç aydan fazla bir süredir devam eden yaygın bir ağrı ile bu ağrıyı açıklayabilecek tanımlanabilir bir tıbbi durum yoksa fibromiyalji teşhisi konulur. Hiçbir laboratuvar testi veya görüntüleme taraması fibromiyaljiyi tespit edemez.
Ağrı, en belirgin fibromiyalji belirtisidir. Vücuttaki çeşitli kaslarda ve diğer yumuşak dokularda tutarlı, sürekli ve donuk bir ağrı gibi hissedilir. Hafif bir ağrıdan yoğun ve neredeyse dayanılmaz bir rahatsızlık ve acıya kadar değişebilir. Ağrının şiddeti günden güne değişebilmektedir. Bununla birlikte, vakalarda ağrı ve yorgunluklarının bütünüyle iyileştiği remisyon tipi dönemler görülebilir.
Fibromiyalji ağrısı göğüs bölgesinde olduğunda, kalp krizinin ağrısı ile benzerlik gösterebilir. Bu ağrı delici, keskin ya da yanma hissi gibi gelebilir ve kalp krizinde olduğu gibi nefes alamama hissi uyandırabilir.
Fibromiyalji ağrısının sırtta hissedilmesi çok yaygındır. Bu ağrının bel fıtığı, çekilmiş bir kas ya da romatizma ile arasındaki farkı anlamak her zaman mümkün olmayabilir. Romatizma ile fibromiyaljinin aynı anda görüldüğü vakalar da mevcuttur.
Fibromiyalji ağrısını bacaklardaki kaslarda ve yumuşak dokularda da hissetmek mümkündür. Bu ağrı kramp ağrısına ya da romatizma ağrısına benzeyebilir. Genellikle derin, zonklayan veya yanma hissine benzeyen bir ağrıdır.
Bazı vakalarda bacaklardaki fibromiyalji uyuşma, karıncalanma veya bacakların üzerinde bir şeyler yürüyormuş gibi hissedilir.
Bazı durumlarda yorgunluk etkisini bacaklar üzerinde gösterebilir ve uzuvları hareket ettirmek üzerinde ağırlık varmışçasına zor olabilir.
Fibromiyaljinin ağrı haricindeki belirtileri arasında sürekli yorgunluk, uyku sorunları, uzun süre boyunca uyumaya rağmen dinlenmiş hissetmeme (dinlendirici olmayan uyku), başağrısı, depresyon, anksiyete, odaklanma veya dikkat sorunları, karın boşluğunda acı ya da ağrı, gözlerde kuruluk ve interstisyel sistit gibi mesane problemleri bulunmaktadır. Fibromiyalji bireylerin duygusal halini ve günlük enerji seviyesini de etkileyebilir.
Fibromiyalji sisi, fibro sisi veya beyin sisi olarak da bilinir. Bazı bireylerin yaşadıkları bulanıklık hissini tanımlamak için kullandığı bir terimdir. Beyin sisinin belirtileri arasında hafıza kaybı, konsantrasyon zorluğu, ve dikkat vermede zorluk bulunmaktadır. Bazı vakalarda bireyler fibromiyaljinin neden olduğu beyin sisini, hissedilen fiziksel ağrıdan daha rahatsız edici bulmaktadır.