Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yönetim Kurulu (TGC) 11 Eylül 2018 Salı günü İstanbul’da Basın Müzesi’nde yaygın ve yerel medyanın temsilcilerini toplayarak Gazetecilikte ve Yayıncılıkta Kağıt Sorunu Zirvesi düzenledi. TGC Başkanı Turgay Olcayto’nun başkanlık yaptığı ve Türk basının temsilcilerinin katıldığı zirvede kağıt krizinin çözülmesi için gündeme gelen öneriler rapora dönüştürülerek Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’a sunuldu.
Raporu, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’a İstanbul’da Dolmabahçe’deki Çalışma Ofisi’nde TGC Başkan Vekili Vahap Munyar teslim etti. TGC Başkanı Turgay Olcayto ve TGC Başkan Vekili Vahap Munyar imzasıyla hazırlanan raporun giriş bölümünde şu bilgiler yer aldı:
“Türkiye’de gazetecilik ve yayıncılık sektörü zor günlerden geçmektedir. Basın sektöründe kapatılan ve kapanan yayın organları nedeniyle işsizlik yüzde 30’a ulaşmış, son 10 yılda işsiz kalan gazeteci sayısı 10 bini aşmıştır. Bu sorun güncelliğini korurken dövizdeki yükselme nedeniyle ithal edilen kağıt fiyatlarında da önemli bir artış yaşanmıştır. Yaşanan maliyet artışları gazetelerin ve kitapların basılamaması gibi bir krize gidişi başlatmıştır. Bu nedenle yeni eğitim ve öğretim yılı sancılı başlayacaktır.
Kâğıt krizine çözüm arayan bazı yaygın gazeteler fiyat artışına giderken, İzmir’de de yedi yerel gazete pazar günleri çıkmama kararı almıştır. Yerel gazeteler tüm bölgelerde ciddi sıkıntılar yaşarken kapanma, baskı günü düşürme ve işten çıkarmalar gündeme gelmiştir. Türkiye'de sadece birinci hamur kâğıt üretilmekte, bu üretim de pazarın yüzde 3'üne denk gelmektedir. Gazete ile kitap kağıdının neredeyse tamamı ithal edilmektedir. Resmi ilan yayınlama hakkı bulunan 1.150, bulunmayanlarla birlikte 3000’e yaklaşan sayıda gazete vardır. Eğer acil önlem alınamaz ise birçok yaygın ve yerel gazete kapanacak, işsiz gazeteci sayısı hızla artacaktır. Yayınevlerinde yaşanan kriz de büyüyecek ve kitap basılamaz hale gelecektir. Katılımcıların önerileriyle hazırladığımız raporu bilginize sunar, çözüm önerilerimizin acil olarak yaşama geçirilmesi için desteğinizi rica ederiz.”
KAĞIT KRİZİ NASIL ÇÖZÜLEBİLİR?
Raporda yer alan 18 çözüm önerisi ise şu şekilde:
1. Resmi ilan yayınlama hakkı bulunan 1.150, bulunmayanlarla birlikte 3000’e yaklaşan gazetenin yayın hayatlarını kesintiye uğratmadan sürdürebilmesi için yerli kağıt üretimi için seferberlik başlatılmalı. Gazetecilik ve yayıncılık bir kamu hizmeti olarak görülmeli, kültür yaşamının zenginleştirilmesi amacıyla desteklenmelidir. Gazete kâğıdında yerli üretim için seferberlik yapılmalı, yerli üreticiler desteklenmeli ve gazete işletmeleri, ithalata bağımlı olmaktan kurtarılmalıdır.
SEKA gibi devletin kendi kurumu yeniden devreye sokulmalı ya da gazete ve kitap için kâğıt üretimi öncelikli stratejik sektörler arasına alınarak bu yönde üretim yapan firmalar teşvik edilmeli ve bu firmaların üretimleri için yatırım ve hammadde kolaylıkları, süper teşvikler sağlanmalıdır.
2. Gazete kağıdında Katma Değer Vergisi (KDV) kaldırılmalı. Gazete kâğıdının ithalinde KDV oranı yüzde 8’dir. Gazete kağıdındaki yüzde 8 KDV oranı kaldırılmalıdır.
3. Döviz Denkleştirme Fonu kurularak doğan kur zararları sübvanse edilmeli. Gazete kâğıdının döviz kurlarının yükselmesi nedeniyle, esas alınacak bir tarihten itibaren örneğin 1 Ocak 2018'den başlayan dönemde doğan kur zararlarının sübvanse edilmesi sağlanmalıdır. Bu da ancak Döviz Denkleştirme Fonu kurularak sağlanabilir.
4. Piyasa denetlenmeli fırsatçılığın önüne geçilmeli. Gazete kâğıdını iç piyasaya veren mümessiller ve tüccarların sıkı denetlenerek fırsatçılık yapmalarının önüne geçilmelidir.
5. Basın ilan Kurumu, ilan tarifelerine zam yapmalı. Döviz kurlarından ve üretim kısıtlanmasından kaynaklanan fiyat artışlarının yarattığı zararı telafi etmek üzere Basın ilan Kurumu, ilan tarifelerine zam yapmalıdır. Resmi İlân Fiyat Tarifesi’ne 2017 yılında zam yapılmamıştır. 2016 fiyatlarına göre %15’lik zam, 1 Haziran 2018’de yürürlüğe girebilmiştir. Yürürlük tarihi itibariyle 1 $’ın 4,60 TL olduğu ancak Dolar ve Euro’nun an itibariyle TL paritelerinden hareketle anılan tarife yeniden düzenlenmelidir.
6. Basın İlan Kurumu gazetelere faizsiz kredi vermeli. Gazete çalışanlarına faizsiz kredi veren Basın İlan Kurumu, gazetelere de faizsiz kredi uygulamasını başlatmalıdır.
7. Gazete baskı sayısı, sayfa sayısı azaltılmalı. Basın İlan Kurumu bir karar alarak şu anda zorunlu 12 sayfa olan asgari sayfa sayısını yeniden 8’e indirmeli, İstanbul için 5000 adet, Ankara ve İzmir için 3000 adet ve diğer iller için belirlenen 300 adet zorunlu satış miktarı düşürülerek, gazetelerin basım yükünün hafifletilmesi gibi hayati tedbirler devreye sokulmalıdır.
8. Kamu bankaları gazetelere kredi vermeli. Kamu bankalarının gazete işletmelerine çok düşük faizle kredi vermesi kolaylaştırılmalıdır. Patronsuz gazeteler, kredi almada zorluk yaşamaktadır. Bu zorlukların yaşanmaması için kredi verilmesi teşvik edilmelidir.
9. Kamu reklamları gazetelere adil dağıtılmalı. Kamu reklam ve ilanlarında tüm medyayı ayırmadan eşit ve adil dağıtım uygulanmalıdır.
10. Vergi ve sigorta borçları ertelenmeli. Gazete işletmelerinin vergi ve sigorta primleriyle, yapılandırma taksitleri ile cari dönem ödemeleri belli bir tarihe kadar ertelenmelidir.
11. Kağıt ithalatındaki zarar kamu tarafından karşılanmalı. Görevlendirilecek bir kamu kuruluşu (BİK olabilir) gazete kâğıdı ithalatını yaparak zararına gazete işletmelerine kâğıt satmalı ve doğan kamu zararı bütçeden karşılanmalıdır.
12. AA aboneliklerinde fiyat indirimi yapılmalı. Kamu kuruluşu olan Anadolu Ajansı aboneliklerinde fiyat indirimi yapılmalıdır. Bu indirim özellikle yerel basının desteklenmesi açısından çok önemlidir.
13. Yayıncılıkta üretimde %8 ila 18 arasında olan KDV ile satıştaki %8’lik KDV yüzde 1’e indirmeli. KDV indirimi ile kültür endüstrisi ve yayıncılar desteklenmelidir.
14.Yayıncıların KDV alacağı ödenmeli. Yayıncıların 250 milyon TL’yi bulan KDV alacaklarının ödenmesi sağlanmalıdır.
15. Yazarlar ve çevirmenlerden kesilen %17 gelir vergisi ve %18 KDV kaldırılmalı.
16. Kültür Bakanlığı, Mili Eğitim Bakanlığı, Yerel Yönetimler ve Üniversitelerin kitap alım bütçeleri arttırılarak kitap alınmalı.
17. Okullardaki kütüphane sayısı artırılmalı. Okullardaki kütüphane sayısının artırılmasına ve öğrencilerin daha fazla kitap okunmasının desteklenmesine ihtiyaç vardır.
18. Yerel yönetimler gazete ve kitap satışına destek olmalı. Yerel yönetimlerin kitap bütçeleri artırılmalı, gazete ve kitap satışlarına destek olunmalıdır.
Raporu, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’a İstanbul’da Dolmabahçe’deki Çalışma Ofisi’nde TGC Başkan Vekili Vahap Munyar teslim etti. TGC Başkanı Turgay Olcayto ve TGC Başkan Vekili Vahap Munyar imzasıyla hazırlanan raporun giriş bölümünde şu bilgiler yer aldı:
“Türkiye’de gazetecilik ve yayıncılık sektörü zor günlerden geçmektedir. Basın sektöründe kapatılan ve kapanan yayın organları nedeniyle işsizlik yüzde 30’a ulaşmış, son 10 yılda işsiz kalan gazeteci sayısı 10 bini aşmıştır. Bu sorun güncelliğini korurken dövizdeki yükselme nedeniyle ithal edilen kağıt fiyatlarında da önemli bir artış yaşanmıştır. Yaşanan maliyet artışları gazetelerin ve kitapların basılamaması gibi bir krize gidişi başlatmıştır. Bu nedenle yeni eğitim ve öğretim yılı sancılı başlayacaktır.
Kâğıt krizine çözüm arayan bazı yaygın gazeteler fiyat artışına giderken, İzmir’de de yedi yerel gazete pazar günleri çıkmama kararı almıştır. Yerel gazeteler tüm bölgelerde ciddi sıkıntılar yaşarken kapanma, baskı günü düşürme ve işten çıkarmalar gündeme gelmiştir. Türkiye'de sadece birinci hamur kâğıt üretilmekte, bu üretim de pazarın yüzde 3'üne denk gelmektedir. Gazete ile kitap kağıdının neredeyse tamamı ithal edilmektedir. Resmi ilan yayınlama hakkı bulunan 1.150, bulunmayanlarla birlikte 3000’e yaklaşan sayıda gazete vardır. Eğer acil önlem alınamaz ise birçok yaygın ve yerel gazete kapanacak, işsiz gazeteci sayısı hızla artacaktır. Yayınevlerinde yaşanan kriz de büyüyecek ve kitap basılamaz hale gelecektir. Katılımcıların önerileriyle hazırladığımız raporu bilginize sunar, çözüm önerilerimizin acil olarak yaşama geçirilmesi için desteğinizi rica ederiz.”
KAĞIT KRİZİ NASIL ÇÖZÜLEBİLİR?
Raporda yer alan 18 çözüm önerisi ise şu şekilde:
1. Resmi ilan yayınlama hakkı bulunan 1.150, bulunmayanlarla birlikte 3000’e yaklaşan gazetenin yayın hayatlarını kesintiye uğratmadan sürdürebilmesi için yerli kağıt üretimi için seferberlik başlatılmalı. Gazetecilik ve yayıncılık bir kamu hizmeti olarak görülmeli, kültür yaşamının zenginleştirilmesi amacıyla desteklenmelidir. Gazete kâğıdında yerli üretim için seferberlik yapılmalı, yerli üreticiler desteklenmeli ve gazete işletmeleri, ithalata bağımlı olmaktan kurtarılmalıdır.
SEKA gibi devletin kendi kurumu yeniden devreye sokulmalı ya da gazete ve kitap için kâğıt üretimi öncelikli stratejik sektörler arasına alınarak bu yönde üretim yapan firmalar teşvik edilmeli ve bu firmaların üretimleri için yatırım ve hammadde kolaylıkları, süper teşvikler sağlanmalıdır.
2. Gazete kağıdında Katma Değer Vergisi (KDV) kaldırılmalı. Gazete kâğıdının ithalinde KDV oranı yüzde 8’dir. Gazete kağıdındaki yüzde 8 KDV oranı kaldırılmalıdır.
3. Döviz Denkleştirme Fonu kurularak doğan kur zararları sübvanse edilmeli. Gazete kâğıdının döviz kurlarının yükselmesi nedeniyle, esas alınacak bir tarihten itibaren örneğin 1 Ocak 2018'den başlayan dönemde doğan kur zararlarının sübvanse edilmesi sağlanmalıdır. Bu da ancak Döviz Denkleştirme Fonu kurularak sağlanabilir.
4. Piyasa denetlenmeli fırsatçılığın önüne geçilmeli. Gazete kâğıdını iç piyasaya veren mümessiller ve tüccarların sıkı denetlenerek fırsatçılık yapmalarının önüne geçilmelidir.
5. Basın ilan Kurumu, ilan tarifelerine zam yapmalı. Döviz kurlarından ve üretim kısıtlanmasından kaynaklanan fiyat artışlarının yarattığı zararı telafi etmek üzere Basın ilan Kurumu, ilan tarifelerine zam yapmalıdır. Resmi İlân Fiyat Tarifesi’ne 2017 yılında zam yapılmamıştır. 2016 fiyatlarına göre %15’lik zam, 1 Haziran 2018’de yürürlüğe girebilmiştir. Yürürlük tarihi itibariyle 1 $’ın 4,60 TL olduğu ancak Dolar ve Euro’nun an itibariyle TL paritelerinden hareketle anılan tarife yeniden düzenlenmelidir.
6. Basın İlan Kurumu gazetelere faizsiz kredi vermeli. Gazete çalışanlarına faizsiz kredi veren Basın İlan Kurumu, gazetelere de faizsiz kredi uygulamasını başlatmalıdır.
7. Gazete baskı sayısı, sayfa sayısı azaltılmalı. Basın İlan Kurumu bir karar alarak şu anda zorunlu 12 sayfa olan asgari sayfa sayısını yeniden 8’e indirmeli, İstanbul için 5000 adet, Ankara ve İzmir için 3000 adet ve diğer iller için belirlenen 300 adet zorunlu satış miktarı düşürülerek, gazetelerin basım yükünün hafifletilmesi gibi hayati tedbirler devreye sokulmalıdır.
8. Kamu bankaları gazetelere kredi vermeli. Kamu bankalarının gazete işletmelerine çok düşük faizle kredi vermesi kolaylaştırılmalıdır. Patronsuz gazeteler, kredi almada zorluk yaşamaktadır. Bu zorlukların yaşanmaması için kredi verilmesi teşvik edilmelidir.
9. Kamu reklamları gazetelere adil dağıtılmalı. Kamu reklam ve ilanlarında tüm medyayı ayırmadan eşit ve adil dağıtım uygulanmalıdır.
10. Vergi ve sigorta borçları ertelenmeli. Gazete işletmelerinin vergi ve sigorta primleriyle, yapılandırma taksitleri ile cari dönem ödemeleri belli bir tarihe kadar ertelenmelidir.
11. Kağıt ithalatındaki zarar kamu tarafından karşılanmalı. Görevlendirilecek bir kamu kuruluşu (BİK olabilir) gazete kâğıdı ithalatını yaparak zararına gazete işletmelerine kâğıt satmalı ve doğan kamu zararı bütçeden karşılanmalıdır.
12. AA aboneliklerinde fiyat indirimi yapılmalı. Kamu kuruluşu olan Anadolu Ajansı aboneliklerinde fiyat indirimi yapılmalıdır. Bu indirim özellikle yerel basının desteklenmesi açısından çok önemlidir.
13. Yayıncılıkta üretimde %8 ila 18 arasında olan KDV ile satıştaki %8’lik KDV yüzde 1’e indirmeli. KDV indirimi ile kültür endüstrisi ve yayıncılar desteklenmelidir.
14.Yayıncıların KDV alacağı ödenmeli. Yayıncıların 250 milyon TL’yi bulan KDV alacaklarının ödenmesi sağlanmalıdır.
15. Yazarlar ve çevirmenlerden kesilen %17 gelir vergisi ve %18 KDV kaldırılmalı.
16. Kültür Bakanlığı, Mili Eğitim Bakanlığı, Yerel Yönetimler ve Üniversitelerin kitap alım bütçeleri arttırılarak kitap alınmalı.
17. Okullardaki kütüphane sayısı artırılmalı. Okullardaki kütüphane sayısının artırılmasına ve öğrencilerin daha fazla kitap okunmasının desteklenmesine ihtiyaç vardır.
18. Yerel yönetimler gazete ve kitap satışına destek olmalı. Yerel yönetimlerin kitap bütçeleri artırılmalı, gazete ve kitap satışlarına destek olunmalıdır.