SEREBRO VASKÜLER HASTALIK NEDİR?
Beyin damarlarında kan akışının zayıflaması veya tamamen durması ya da beyin damarlarının yırtılması sonucu gelişen kanama nedeniyle ortaya çıkan hastalıkların tamamı serebro vasküler hastalıklar (SVO) yani beyin damar hastalıkları olarak tanımlanır.
Halk arasında genelde ‘inme’ ya da ‘felç’ olarak bilinen serebrovasküler hastalıklar nedeniyle dünyada ve ülkemizde ölüm oranları yüksektir.
SEREBROVASKÜLER HASTALIK TÜRLERİ
Serebro vasküler hastalıklar iskemik ve hemorajik olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
1. İskemik serebro vasküler hastalık: Beyni besleyen damarlarda tıkanma sonucunda oluşan nöronal hasardır. En yaygın inme tipidir. İskemik inmelerin en sık görülen nedeni aterosklerozdur. Kan hücreleri, yağ, kolesterol, kalsiyum ve diğer maddelerden oluşmuş plaklar, atardamarlar içinde birikerek daralmaya neden olurlar. Burada oluşan ani bir kan pıhtılaşması iskemik inmeye neden olabilir.
2. Hemorajik serebro vasküler hastalık: Beyni besleyen damarlarda yırtılma sonucunda oluşan nöronal hasardır. İskemik inmeye oranla daha nadir görülür ancak ölümcül olma olasılığı daha yüksektir. Beyinde, zayıflamış bir kan damarı yırtıldığında ortaya çıkar. Bu yırtılmaların sorumlusu genellikle ani tansiyon yükselmeleridir. Diğer sık görülen nedenler arasında anevrizmalar ve arteriovenöz malformasyonlar (beyin damar yumağı) bulunur.
SEREBRO VASKÜLER HASTALIKLAR NEDEN OLUR?
Hipertansiyon: Tüm inme tipleri için birincil risk faktörüdür. Beyin damar yapısını bozarak hem hemorojik hemde iskemik inmeye sebep olur.
Diyabet: Büyük damar yapısını bozarak sıklıkla iskemik inmeye sebep olur.
Kalp hastalıkları: Kalp ritim bozuklukları, romatizmal kalp hastalıkları, geçirilmiş kalp krizi, kalp damar hastalıları iskemik inme açısından ciddi risk faktörlerini oluşturur.
Hiperlipidemi: Kan yağlarının yüksekliği (kolesterol ve trigliseridler) inme için risk faktörüdür. Özellikle de artmış LDL (kötü kolesterol) kolesterol düzeyi ateroskleroza sebep olur. Bunun sonucunda beyin damar yapısı hasar görür, iskemik ve hemorajik inmelere sebep olur.
Sigara: Kan pıhtılaşma faktörlerini arttırarak inme için risk oluşturur.
Alkol kullanımı: Kan basıncını, kanda trigliserid düzeyini arttırır. Kalp ritim bozukluğunu tetikleyerek hem hororajik hem de iskemik inme için risk oluşturur.
Obezite: Vücut kitle indeksi 30kg/m2’nin üstünde olan hastalarda diyabet, LDL artışı, hipertansiyon, kalp damar hastalıklarına yatkınlık artar ve buda inmeye sebep olur.
Fiziksel inaktivite: Düzenli fiziksel aktivite bilinen inme risk faktörlerini azaltır (hipertansiyon, obezite, hiper lipidemi gibi.)
Beslenme alışkanlıkları: Balıktan, sebze ve zeytinyağından zengin Akdeniz diyeti inme riskini azaltmaya yardımcıdır.
Hiperkoagülabilite: Kanda pıhtılaşmaya yol açan hastalık grubudur.
Hormon kullanımı: Doğum kontrol hapları içerdikleri östrojen miktarı ile ilişkili olarak inme açısından risk oluşturur.
Damar hastalıları: Beyine giden artardamar olan karotis arterlerdeki darlıklar ciddi risk faktörleri arasındadır.
Uyuşturucular: Amfetamin, kokain ve eroin inme riskini kullanamayanlara göre 7 kat arttırır.
SEREBRO VASKÜLER HASTALIK BELİRTİLERİ
Beynin etkilenen bölgesine göre farklı nörolojik bulgular gelişir. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Konuşma bozuklukları (Peltek konuşma, sarhoşvari konuşma, konuşamama, konuşulanı anlamada güçlük, konuşurken yanlış kelimeler kullanma)
- Görme bozuklukları (Yarım görme, çift görme, bulanık görme)
- Tam veya kısmi felç
- Duyusal hasarlar (Vücudun bir yarısında duyu kaybı)
- Baş ağrısı
- Hafıza problemleri
- Baş dönmesi ve denge kayıpları.