Karbonmonoksit gazı doğal gaz, gaz yağı, benzin, tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında karbon bulunan yakıtların tam olarak yanmaması sonucunda oluşan dumanda yer alan zehirli bir gaz. Zehirlenme yakıtların eksik yanması ve ortamdaki oksijenin azalmasından kaynaklanıyor. Açığa çıkan karbonmonoksit gazı tatsız, renksiz ve kokusuz olması nedeniyle fark edilmiyor.
İstanbul Sağlık Müdürlüğü, kış aylarında artış gösteren karbonmonoksit zehirlenmelerinde farkındalığı ve yapılması gerekenlerle ilgili bilinç düzeyini artırmak amacıyla bir açıklama yayınladı. Açıklamada şu bilgilere yer verildi:
“Karbonmonoksit gazı vücuda solunum yolu ile girer ve doğrudan kana geçerek oksijen alımını engeller. Vücudumuzda yer alan oksijen azalarak karbonmonoksit ile yer değiştirir. Kan dokulara yeterince oksijen taşıyamaz. Kalp, beyin ve diğer organlar çalışamaz hale gelir, bu da zehirlenmeye neden olur. Karbonmonoksit zehirlenmesinde, zehirlenen kişi ya da kişilerde baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı, kusma, kulak çınlaması, dalgınlık, genel bitkinlik ve halsizlik, taşikardi ve kan basıncının yükselmesi görülür. Karbonmonoksit zehirlenmeleri hamileler, iki yaş altı çocuklar, yaşlılar, kansızlık, solunum sistemi ve kalp hastalığı olan kişiler için daha büyük risk taşır. Karbonmonoksit zehirlenmelerinde kısa süre içinde tıbbi müdahale yapılmazsa zehirlenmeler ölümle sonuçlanabilir.
Karbonmonoksit zehirlenmeleri sıklıkla kapalı bir ortamda meydana gelen yanma sırasında olur. Bu nedenle zehirlenmeden korunmak için alınması gereken önlemler aşağıda sıralanmıştır:
SOBA VE BACALARLA İLGİLİ UYULMASI GEREKEN KURALLAR
1. Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine sahip olup olmadığına, garantisine ve garanti süresine dikkat edilmeli,
2. Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izin belgesi olmayan satıcılardan kömür alınmamalı,
3. Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralacağı, soba içinde düzensiz ısı dağılımı nedeniyle de baca çekişi zayıflayacağı için soba yakılırken aşırı doldurulmamasına dikkat edilmeli,
4. Sönmekte olan sobaya asla tutuşması güç yakıtlar konulmamalı, yakıt yavaş yavaş ilave edilmeli, yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt konulmamalı,
5. İyi ısınmayan ve alttan yakılan kömür sobalarında karbonmonoksit zehirlenmesi riski artacağından soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalı,
6. Özellikle lodoslu havalarda ölüm olaylarında artış görüldüğü için, bacalar standartlara uygun değilse soba yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece yatarken mutlaka tam olarak söndürülmeli,
7. Soba borularının birbiriyle birleştirilmesinde hava ve baca gazı sızdırmazlığı sağlanmalı,
8. Sobanın bulunduğu yer sürekli havalandırılmalı,
9. Bacalar standartlara uygun ve yalıtımlı olmalı, düzenli olarak temizletilmeli,
10. Dumanın geri tepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1 metre daha yüksekte olması sağlanmalı ve baca şapkası mutlaka takılmalı,
11. Binaların Yangından Korunması yönündeki mevzuat hükümlerine uyulmasına özen gösterilmelidir
ŞOFBEN KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
1. Alınan cihazın kalite belgesi ve garantilerine dikkat edilmeli,
2. Şofben mutlaka bacaya bağlanmalı, baca bağlantısı olmayan (bina aydınlığına v.b. bağlı) şofben asla çalıştırılmamalı,
3. Şofbenin monte edileceği mekân yeterli büyüklükte olmalı, şofben mümkünse banyo yerine balkona veya başka bir havadar mekâna takılmalı, şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafından yapılmalı,
4. Şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterli havalandırma yapılmayan yerlerde yetersiz hava ve yetersiz yanma sonucunda oksijen oranının düşmesi ve karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiği için şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalı,
5. Bacalar yatak odalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemeli,
6. Konutlarda gaz kaçaklarına karşı uygun yerde dedektör bulundurulmalı,
7. Şofbende gaz kaçağı hissedildiğinde; öncelikle gaz vanası ve tüp dedantörü kapatılmalı, elektrik düğmeleri açılmamalı açıksa hemen kapatılmalı, kibrit-çakmak gibi alev ve kıvılcım çıkartabilecek hiçbir malzeme kullanılmamalı, pencereler karşılıklı açılarak ortam havalandırılmalı, hızla gaz şirketi yetkilisi veya şofben servisi aranmalıdır.
ZEHİRLENME DURUMUNDA NE YAPILMALI?
Karbonmonoksit zehirlenmesi, kısa süre içinde ve mutlaka hastanede tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Olası bir zehirlenmede, derhal 112 numaralı telefondan Acil Yardım Servisi aranmalı ya da en yakın sağlık kurumuna başvurulmalıdır.
Sağlık kuruluşuna gidene ya da ambulans gelene kadar, zehirlenen kişi olay mahallinden uzaklaştırılarak temiz havaya çıkarılmalı, ağız ve burunda solunumu engelleyebilecek kusmuk ve balgam gibi maddeler temizlenmeli, hasta battaniye ile sarılarak vücut ısısı korunmalıdır.
Gerekli durumlarda Sağlık Bakanlığı’na bağlı Ulusal Zehir Danışma Merkezi’nin ücretsiz 114 numaralı hattı aranarak zehirlenmelerde yapılacak ilk yardım hakkında bilgi alınmalıdır.
İstanbul Sağlık Müdürlüğü, kış aylarında artış gösteren karbonmonoksit zehirlenmelerinde farkındalığı ve yapılması gerekenlerle ilgili bilinç düzeyini artırmak amacıyla bir açıklama yayınladı. Açıklamada şu bilgilere yer verildi:
“Karbonmonoksit gazı vücuda solunum yolu ile girer ve doğrudan kana geçerek oksijen alımını engeller. Vücudumuzda yer alan oksijen azalarak karbonmonoksit ile yer değiştirir. Kan dokulara yeterince oksijen taşıyamaz. Kalp, beyin ve diğer organlar çalışamaz hale gelir, bu da zehirlenmeye neden olur. Karbonmonoksit zehirlenmesinde, zehirlenen kişi ya da kişilerde baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı, kusma, kulak çınlaması, dalgınlık, genel bitkinlik ve halsizlik, taşikardi ve kan basıncının yükselmesi görülür. Karbonmonoksit zehirlenmeleri hamileler, iki yaş altı çocuklar, yaşlılar, kansızlık, solunum sistemi ve kalp hastalığı olan kişiler için daha büyük risk taşır. Karbonmonoksit zehirlenmelerinde kısa süre içinde tıbbi müdahale yapılmazsa zehirlenmeler ölümle sonuçlanabilir.
Karbonmonoksit zehirlenmeleri sıklıkla kapalı bir ortamda meydana gelen yanma sırasında olur. Bu nedenle zehirlenmeden korunmak için alınması gereken önlemler aşağıda sıralanmıştır:
SOBA VE BACALARLA İLGİLİ UYULMASI GEREKEN KURALLAR
1. Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine sahip olup olmadığına, garantisine ve garanti süresine dikkat edilmeli,
2. Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izin belgesi olmayan satıcılardan kömür alınmamalı,
3. Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralacağı, soba içinde düzensiz ısı dağılımı nedeniyle de baca çekişi zayıflayacağı için soba yakılırken aşırı doldurulmamasına dikkat edilmeli,
4. Sönmekte olan sobaya asla tutuşması güç yakıtlar konulmamalı, yakıt yavaş yavaş ilave edilmeli, yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt konulmamalı,
5. İyi ısınmayan ve alttan yakılan kömür sobalarında karbonmonoksit zehirlenmesi riski artacağından soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalı,
6. Özellikle lodoslu havalarda ölüm olaylarında artış görüldüğü için, bacalar standartlara uygun değilse soba yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece yatarken mutlaka tam olarak söndürülmeli,
7. Soba borularının birbiriyle birleştirilmesinde hava ve baca gazı sızdırmazlığı sağlanmalı,
8. Sobanın bulunduğu yer sürekli havalandırılmalı,
9. Bacalar standartlara uygun ve yalıtımlı olmalı, düzenli olarak temizletilmeli,
10. Dumanın geri tepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1 metre daha yüksekte olması sağlanmalı ve baca şapkası mutlaka takılmalı,
11. Binaların Yangından Korunması yönündeki mevzuat hükümlerine uyulmasına özen gösterilmelidir
ŞOFBEN KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
1. Alınan cihazın kalite belgesi ve garantilerine dikkat edilmeli,
2. Şofben mutlaka bacaya bağlanmalı, baca bağlantısı olmayan (bina aydınlığına v.b. bağlı) şofben asla çalıştırılmamalı,
3. Şofbenin monte edileceği mekân yeterli büyüklükte olmalı, şofben mümkünse banyo yerine balkona veya başka bir havadar mekâna takılmalı, şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafından yapılmalı,
4. Şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterli havalandırma yapılmayan yerlerde yetersiz hava ve yetersiz yanma sonucunda oksijen oranının düşmesi ve karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiği için şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalı,
5. Bacalar yatak odalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemeli,
6. Konutlarda gaz kaçaklarına karşı uygun yerde dedektör bulundurulmalı,
7. Şofbende gaz kaçağı hissedildiğinde; öncelikle gaz vanası ve tüp dedantörü kapatılmalı, elektrik düğmeleri açılmamalı açıksa hemen kapatılmalı, kibrit-çakmak gibi alev ve kıvılcım çıkartabilecek hiçbir malzeme kullanılmamalı, pencereler karşılıklı açılarak ortam havalandırılmalı, hızla gaz şirketi yetkilisi veya şofben servisi aranmalıdır.
ZEHİRLENME DURUMUNDA NE YAPILMALI?
Karbonmonoksit zehirlenmesi, kısa süre içinde ve mutlaka hastanede tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Olası bir zehirlenmede, derhal 112 numaralı telefondan Acil Yardım Servisi aranmalı ya da en yakın sağlık kurumuna başvurulmalıdır.
Sağlık kuruluşuna gidene ya da ambulans gelene kadar, zehirlenen kişi olay mahallinden uzaklaştırılarak temiz havaya çıkarılmalı, ağız ve burunda solunumu engelleyebilecek kusmuk ve balgam gibi maddeler temizlenmeli, hasta battaniye ile sarılarak vücut ısısı korunmalıdır.
Gerekli durumlarda Sağlık Bakanlığı’na bağlı Ulusal Zehir Danışma Merkezi’nin ücretsiz 114 numaralı hattı aranarak zehirlenmelerde yapılacak ilk yardım hakkında bilgi alınmalıdır.