Hekimler aleyhine son zamanlarda çok fazla malpraktis (tıbbi hata) davası açıldığını belirten Doç. Dr. Erdal Yüzbaşıoğlu, bu nedenle doktorların riskli ve komplike tıbbi girişimlerden kaçınmaya başladıklarını söyledi. Göz hastalıkları doçenti olan Yüzbaşıoğlu’na göre, kadın-doğum, genel cerrahi, ortopedi ve estetik cerrahi gibi girişimsel işlemlerin yoğunluklu olduğu branşlarda çok fazla malpraktis davası var.
Aynı zamanda sağlık hukuku alanında da çalışmalar yapan Dr. Yüzbaşıoğlu, “Özellikle tazminat davalarında trilyonlara varan yüklü rakamlar çıkıyor. Bu da hekimlerin daha defansif tıbba yönelmesine neden oluyor” dedi.
Bu davaların tıbbi pratiğe etkisini ise Yüzbaşıoğlu, “Hekim vakaya bakıyor, risk taşıyorsa müdahale etmek istemiyor, hastayı başka yerlere göndermek istiyor. Daha kolay, daha çabuk halledilebilecek ve komplikasyon olasılığı düşük işlemlere yöneliyor. Mesela komplikasyon riski yüksek olan bir ameliyat yapıp onun riskleriyle uğraşmaktansa, daha basit işlemler yapıp, puanını doldurmaya ve performans sisteminden yararlanmaya çalışıyor” şeklinde özetledi.
Aynı zamanda sağlık hukuku alanında da çalışmalar yapan Dr. Yüzbaşıoğlu, “Özellikle tazminat davalarında trilyonlara varan yüklü rakamlar çıkıyor. Bu da hekimlerin daha defansif tıbba yönelmesine neden oluyor” dedi.
Bu davaların tıbbi pratiğe etkisini ise Yüzbaşıoğlu, “Hekim vakaya bakıyor, risk taşıyorsa müdahale etmek istemiyor, hastayı başka yerlere göndermek istiyor. Daha kolay, daha çabuk halledilebilecek ve komplikasyon olasılığı düşük işlemlere yöneliyor. Mesela komplikasyon riski yüksek olan bir ameliyat yapıp onun riskleriyle uğraşmaktansa, daha basit işlemler yapıp, puanını doldurmaya ve performans sisteminden yararlanmaya çalışıyor” şeklinde özetledi.
Tıbbi malpraktis, hastalığın teşhisinden tedavisine, hastanın tedavi sonrası takibine kadar her aşamada hekimin bilgi ve beceri eksikliği, dikkatsizliği ya da özensizliği nedeniyle standartlara uygun tıbbi uygulamayı yapamaması olarak tanımlanıyor.
Dr. Yüzbaşıoğlu’nun tespitine göre, malpraktis davalarının artmasındaki faktörlerden biri hastanın yeterince ve doğru şekilde bilgilendirilmemesi. Ama asıl önemli etken hasta beklentilerinin imkanlarla orantısız olarak yükseltilmesi: “Yani doktor ve hastane imkanları ile hasta beklentileri arasındaki orantısızlıktan bahsediyorum. Bunun arkasında bazen reklam, bazen sağlık politikaları var. Mesela bir katarakt ameliyatı yapıyoruz ve çok iyi sonuç alıyoruz. Ama hasta, ‘Televizyonda bu ameliyatın 5 dakika sürdüğü söyleniyor, benimki niye 15 dakika sürdü’ diye soruyor, bunu bir eksiklik, bir kusur olarak algılayabilir. Ya da lazerle göz ameliyatını televizyonda, ‘tırnak kesmek gibi’ diye nitelendirenler oldu. Hiç göz ameliyatı ile tırnak kesmek eş tutulabilir mi? Bu tür açıklamalar, hem yapılan işi küçültüyor hem de hastadaki beklentiyi yükseltiyor.”
“Lazerle göz ameliyatının tırnak kesmeyle eş olduğunu” televizyonda söyleyen de bir göz doktoru ise bu tıbbi bilgi kirliğinde ve hasta beklentisinin gerçek dışı yükseltilmesinde doktorların da ciddi payı yok mu?” sorusuna Doç. Yüzbaşıoğlu’nun yanıtı: “Mutlaka, ama beklentinin yükselmesinde sadece doktorlar da sorumlu değil. Sağlık hizmeti sunumunu artık büyük kuruluşlar, şirketler yapıyor. Bu da beklentiyi yükseltiyor. Televizyonlardaki sağlık programları hastayı bilgilendirmekten çıkmış, tamamen reklama dönmüş durumda. Yani ciddi bir bilgi kirliliği var. Yasalarımızda sağlığın reklamı yasaklanmıştır, bu sadece bilgilendirme düzeyinde olmalıdır.”
“Lazerle göz ameliyatının tırnak kesmeyle eş olduğunu” televizyonda söyleyen de bir göz doktoru ise bu tıbbi bilgi kirliğinde ve hasta beklentisinin gerçek dışı yükseltilmesinde doktorların da ciddi payı yok mu?” sorusuna Doç. Yüzbaşıoğlu’nun yanıtı: “Mutlaka, ama beklentinin yükselmesinde sadece doktorlar da sorumlu değil. Sağlık hizmeti sunumunu artık büyük kuruluşlar, şirketler yapıyor. Bu da beklentiyi yükseltiyor. Televizyonlardaki sağlık programları hastayı bilgilendirmekten çıkmış, tamamen reklama dönmüş durumda. Yani ciddi bir bilgi kirliliği var. Yasalarımızda sağlığın reklamı yasaklanmıştır, bu sadece bilgilendirme düzeyinde olmalıdır.”
TUS’ta artık kadın-doğum tercih edilmiyor çünkü zorluğunun, yoruculuğunun yanında, jinekologlara açılan malpraktis davaları diğer branşlardan daha fazla.
Özellikle üniversite, eğitim ve araştırma hastanelerinde girişimsel vakalara bakan doktor sayısında ciddi azalma olduğuna vurgu yapan Yüzbaşıoğlu, bunun en somut örneğinin jinekolojide yaşandığını söyledi. Eskiden kadın-doğumun, TUS’ta (Tıpta Uzmanlık Sınavı) puanı en yüksek branşlardan biri olduğunu aktaran Yüzbaşıoğlu, “Şu anda kadın-doğumun tercih edilirliği o kadar azaldı ki, puanı düşük olan branşlardan biri haline geldi. Birçok üniversite, kadın-doğum asistanı bulmakta zorlanıyor” dedi.
“İŞLERİNİ ÖZENSİZ YAPAN DOKTORLAR DA VAR”
Bu durumdan hastaların da zarar gördüğüne parmak basan Yüzbaşıoğlu’na göre tablonun düzelmesi için atılması gereken birçok adım var. İlk adımı hastaların eksiksiz bilgilendirilmesi oluşturuyor: “Bizim de çok ciddi eksikliklerimiz var aslında, en büyük eksikliğimiz de belki son derece iyi niyetli olarak hastayı yeterince bilgilendirmiyoruz. Hasta kendisine yapılacak işlemin ve sonuçlarının ne olduğunu bilmeli. Ayrıca hastaların zararının da karşılanması lazım. Çünkü hekim hatasından dolayı zarar görüyor. Yüzde yüz hekimlerin hepsi haklı demek de söz konusu değil. İşlerini ihmal eden, eksik yapan, özensiz çalışan meslektaşlarımız da var. Bunların da içimizden temizlenmesi gerekiyor.”
Bu durumdan hastaların da zarar gördüğüne parmak basan Yüzbaşıoğlu’na göre tablonun düzelmesi için atılması gereken birçok adım var. İlk adımı hastaların eksiksiz bilgilendirilmesi oluşturuyor: “Bizim de çok ciddi eksikliklerimiz var aslında, en büyük eksikliğimiz de belki son derece iyi niyetli olarak hastayı yeterince bilgilendirmiyoruz. Hasta kendisine yapılacak işlemin ve sonuçlarının ne olduğunu bilmeli. Ayrıca hastaların zararının da karşılanması lazım. Çünkü hekim hatasından dolayı zarar görüyor. Yüzde yüz hekimlerin hepsi haklı demek de söz konusu değil. İşlerini ihmal eden, eksik yapan, özensiz çalışan meslektaşlarımız da var. Bunların da içimizden temizlenmesi gerekiyor.”
Türkiye'de 2010'da malpraktis dosya sayısı 1325. 2014 için aylık 250, yıllık 3000 civarında. Bunların % 23’ünde tıbbi malpraktis tespit edilmiş. Oranlar ABD ile yaklaşık aynı. Adli Tıbba giden dosyaların dışında üniversite kliniklerine gönderilen dosyalarla birlikte sayı artıyor.
TIP FAKÜLTELERİNDEKİ EĞİTİM KALİTESİ YETERLİ Mİ?
Sorgulanması gereken etkenlerden bir diğeri ise doktorların aldığı tıbbi eğitim, tıp fakültelerinin kalitesi, yani sağlık çalışanlarının mesleki yeterlilikleri. Yüzbaşıoğlu, hem Tam Gün Yasasıyla üniversitelerden uzaklaşan hocalara hem de sağlıkta ticarileşmeye vurgu yaptı, sağlık hizmetinin para değil, insan odaklı olması gerektiğinin altını çizdi:
“SAĞLIK HİZMETİ TİCARİLEŞTİRİLMEMELİ”
“Yapılan çok güzel uygulamalar da var ama sağlık politikaları açısından da bir takım eksikliklerimiz mevcut. Her şeyden önce sağlık hizmeti bir ticaret unsuru olarak görülmemeli. Ticarette katı kurallar vardır ve karlılık esastır. Ama sağlıkta karlılık esasında çalıştığınız zaman ödün verdiğiniz şey insan sağlığı olur. Bu hizmet karlılık odaklılıktan çıkarılmalı, hasta odaklı olmalı. Yani bu dengenin çok iyi kurulması gerekir. Tam Gün’ün malpraktis davalarına etkisi ile ilgili elimde istatistiksel bir veri yok ama akıl bunu söylüyor; yani hocalar üniversitelerden ayrıldığı zaman bu eğitimi kim verecek? Dolayısıyla kalite düşecek…”
Sorgulanması gereken etkenlerden bir diğeri ise doktorların aldığı tıbbi eğitim, tıp fakültelerinin kalitesi, yani sağlık çalışanlarının mesleki yeterlilikleri. Yüzbaşıoğlu, hem Tam Gün Yasasıyla üniversitelerden uzaklaşan hocalara hem de sağlıkta ticarileşmeye vurgu yaptı, sağlık hizmetinin para değil, insan odaklı olması gerektiğinin altını çizdi:
“SAĞLIK HİZMETİ TİCARİLEŞTİRİLMEMELİ”
“Yapılan çok güzel uygulamalar da var ama sağlık politikaları açısından da bir takım eksikliklerimiz mevcut. Her şeyden önce sağlık hizmeti bir ticaret unsuru olarak görülmemeli. Ticarette katı kurallar vardır ve karlılık esastır. Ama sağlıkta karlılık esasında çalıştığınız zaman ödün verdiğiniz şey insan sağlığı olur. Bu hizmet karlılık odaklılıktan çıkarılmalı, hasta odaklı olmalı. Yani bu dengenin çok iyi kurulması gerekir. Tam Gün’ün malpraktis davalarına etkisi ile ilgili elimde istatistiksel bir veri yok ama akıl bunu söylüyor; yani hocalar üniversitelerden ayrıldığı zaman bu eğitimi kim verecek? Dolayısıyla kalite düşecek…”
Malpraktis davalarının önlenmesinde hekimlere çok iş düştüğünü belirten Yüzbaşıoğlu’nun çözüm önerilerinden biri de doktorların hak ve sorumlulukları konusundaki bilgi eksikliklerinin giderilmesi: “Birçok doktor, kulaktan dolma bilgilerle veya hekimlik refleksiyle hareket ediyor. Bu refleks çoğu zaman hekimi suç işlemeye veya eksiklik yapmaya yöneltebiliyor. Son zamanlarda sağlık hukuku ile ilgili ciddi çalışmalar var. Doktorlar bu çalışmaları takip etmeli. Ayrıca tıp fakültelerine zorunlu sağlık hukuku dersi konulmalı.
Dava artışındaki bir neden de; her şeyin hekim hatası olarak yansıtılması. Neyin komplikasyon, neyin hekim hatası olduğu iyi analiz edilmeli.
“HİÇBİR HEKİM HASTASININ KÖTÜLÜĞÜ İÇİN UĞRAŞMAZ”
Hekimler bilgilenirse defansif tıp anlayışından da uzaklaşırlar çünkü neyin kendilerine zarar vereceğini, neyin vermeyeceğini bilirler. Malpraktisle karşılaşma ihtimalleri azalır. Hekimin varlık ve ortaya çıkış nedeni hastayı iyileştirmektir, yani hiçbir hekim hastasının kötülüğü için uğraşmaz, bu nedenle yaptığı şeyde suç olmadığını düşünür ama hukukun gözünden baktığınız zaman bazı şeyler farklılaşabiliyor. Hekimler böyle bir durumla karşılaştıklarında mutlaka sağlık mevzuatı konusunda uzmanlaşmış birinden profesyonel destek almalılar.”
Hekimler bilgilenirse defansif tıp anlayışından da uzaklaşırlar çünkü neyin kendilerine zarar vereceğini, neyin vermeyeceğini bilirler. Malpraktisle karşılaşma ihtimalleri azalır. Hekimin varlık ve ortaya çıkış nedeni hastayı iyileştirmektir, yani hiçbir hekim hastasının kötülüğü için uğraşmaz, bu nedenle yaptığı şeyde suç olmadığını düşünür ama hukukun gözünden baktığınız zaman bazı şeyler farklılaşabiliyor. Hekimler böyle bir durumla karşılaştıklarında mutlaka sağlık mevzuatı konusunda uzmanlaşmış birinden profesyonel destek almalılar.”
SAĞLIKTA ŞİDDET OLAYLARI MALPARKTİS DAVALARINDA ETKİLİ Mİ?
Neredeyse her gün sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olayları yaşanıyor. Hekimler, iş yoğunluğundan, hasta sayısının fazlalığından yakınıyor, hasta ve yakınlarıyla konuşulduğu zaman ise, ‘sağlık çalışanlarının ilgisiz ve özensiz davrandıkları, sorularına bile cevap alamadıkları’ yönünde beyanlar oluyor. Şiddet olaylarında sağlık çalışanları ile hastalar arasında kaliteli iletişim kurulamamasının rolü var mı ve bu durum malpraktis davalarında da etkili oluyor mu? Doç. Yüzbaşıoğlu’nun bu konudaki yorumu ise şu şekilde:
"İLETİŞİMSİZLİK VE DÜŞÜK BİLİNÇ DÜZEYİ ŞİDDETİ KÖRÜKLÜYOR"
“Tabii ki özensiz ve ilgisiz davranışlar bazen insanları şiddete yöneltebiliyor ama şiddet hiçbir şekilde ve koşulda hoş görülemez. Bu olaylar genellikle acillerde oluyor. Çünkü insanlarımız acilleri çok efektif kullanmıyor. Acilin nasıl kullanılacağı insanlara anlatılmalı. Hekimlerin hataları, eksiklikleri yok mu, tabii ki var. Ancak şiddet uygulamadan bunların denetlenmesi ve düzeltilmesi gerekir. Sağlıkta şiddetin önüne geçmek için hekimlerin iletişim teknikleri konusunda daha iyi eğitilmeleri, halkın da bilinç düzeyinin artırılması lazım.”
Neredeyse her gün sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olayları yaşanıyor. Hekimler, iş yoğunluğundan, hasta sayısının fazlalığından yakınıyor, hasta ve yakınlarıyla konuşulduğu zaman ise, ‘sağlık çalışanlarının ilgisiz ve özensiz davrandıkları, sorularına bile cevap alamadıkları’ yönünde beyanlar oluyor. Şiddet olaylarında sağlık çalışanları ile hastalar arasında kaliteli iletişim kurulamamasının rolü var mı ve bu durum malpraktis davalarında da etkili oluyor mu? Doç. Yüzbaşıoğlu’nun bu konudaki yorumu ise şu şekilde:
"İLETİŞİMSİZLİK VE DÜŞÜK BİLİNÇ DÜZEYİ ŞİDDETİ KÖRÜKLÜYOR"
“Tabii ki özensiz ve ilgisiz davranışlar bazen insanları şiddete yöneltebiliyor ama şiddet hiçbir şekilde ve koşulda hoş görülemez. Bu olaylar genellikle acillerde oluyor. Çünkü insanlarımız acilleri çok efektif kullanmıyor. Acilin nasıl kullanılacağı insanlara anlatılmalı. Hekimlerin hataları, eksiklikleri yok mu, tabii ki var. Ancak şiddet uygulamadan bunların denetlenmesi ve düzeltilmesi gerekir. Sağlıkta şiddetin önüne geçmek için hekimlerin iletişim teknikleri konusunda daha iyi eğitilmeleri, halkın da bilinç düzeyinin artırılması lazım.”
DOÇ. YÜZBAŞIOĞLU KİMDİR?
Erdal Yüzbaşıoğlu, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu, Haseki Hastanesi’nde göz hastalıkları ihtisası yaptı. İstanbul Bilim Üniversitesi’nde Göz Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı. 2012’de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni de bitirdi. Sağlık Hukuku alanında danışmanlık ve bilirkişilik yapıyor.
Erdal Yüzbaşıoğlu, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu, Haseki Hastanesi’nde göz hastalıkları ihtisası yaptı. İstanbul Bilim Üniversitesi’nde Göz Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı. 2012’de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni de bitirdi. Sağlık Hukuku alanında danışmanlık ve bilirkişilik yapıyor.