Bademcik, vücudu hastalık ve enfeksiyondan koruyan lenfatik sistemin önemli bir parçasıdır. Ağız yoluyla giren virüs ve bakterilere karşı ilk savunma kapısı bademciklerdir.
Sindirim sistemi içinde yer alan ağız ve yemek borusunun da dahil olduğu, boynun ön kısmında yer alan ve tüp biçiminde olan boğaz kısmında bazı nedenlere bağlı olarak şişlik görülebilir.
Boğaz şişliklerinde ağrı ile birlikte en sık görülen belirtilerden biri de yutkunmada yaşanan zorluktur. Özellikle uzun süren boğaz şişliklerinde yutkunma zorluğu, konuşmayı ve beslenmeyi de etkilediği için bu durum, günlük hayatı da olumsuz etkiler. Bu nedenle, bu belirtiyi gösteren hastalar genellikle boğaz şişliğine bağlı olarak gelişen yutkunma zorluğuna nelerin iyi gelebileceğini araştırırlar.
Yutkunmanın kolaylaşması için öncelikle boğazın yumuşatılması gerekir. Boğaz kısmı, özellikle şişlikle birlikte kurur ve bu durum, yutkunmayı daha da zorlaştırır. Yutkunma zorluğunu gidermek için hastalar evde doğal tedavi yöntemlerinden yararlanabilirler. Ilık içecekler, yutkunmayı kolaylaştırmanın en basit ve etkili yollarından biridir. Örneğin, ılık su ve bal karışımı boğazın yumuşamasını sağlar. Bununla birlikte, yutkunmayı daha da zorlaştıracak asit oranı yüksek meyve ve içecekler, baharatlar, alkol, kahve ve atıştırmalık kuru gıdalardan uzak durulmalıdır.
Doktor kontrolünde kullanılacak bazı parasetamol grubu ağrı kesiciler de hem boğaz şişliğinin iyileşmesinde hem de yutkunmanın kolaylaşmasında etkin rol oynar.
BADEMCİK ŞİŞMESİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
-Şiddetli boğaz ağrısı, kuruluk ve kaşıntı
-Bademciklerde kızarıklık ve şişme
-Yüksek ateş
-Yutma ve yutkunma güçlüğü, bazen yutma güçlüğü o kadar fazla olmaktadır ki hastalar ilaçları yutamadıkları için ilaçlar serumla damardan veya kastan enjeksiyon olarak verilebilmektedir.
-Yutma fonksiyonları azaldığı için yeterli besin ve sıvı alımı yapılamaz. Yeterli sıvı alınamaması vücudun susuz kalmasına ve ateşlenmesine neden olabilmektedir.
-Baş ağrısı
-Halsizlik, yorgunluk
-Genel vücut, kas ve eklem ağrıları
-Kötü nefes ve ağız kokusu
BADEMCİK ŞİŞMESİNİN NEDENLERİ NELERDİR?
Bademcik şişmesine genellikle virüsler neden olur. Bademcik şişmesine neden olan en yaygın virüsler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Adenovirüsler: Bu virüsler yaygın olarak bulunup, soğuk algınlığı, boğaz ağrısı ve bronşite neden olur.
Epstein-Barr virüsü (EBV): Epstein-Barr virüsü bazen öpüşme hastalığı olarak adlandırılan mononükleoza neden olur. Enfekte tükürük yoluyla yayılır.
Herpes simpleks virüsü tip 1 (HSV-1): Dudaklarda uçuk çıkmasına neden olan bu virüs, bademciklerin şişmesine de neden olabilir. Herpes enfeksiyonlarında bademcikler üzerinde çatlaklar ve kabarcıklar gözlenebilir.
Sitomegalovirüs (CMV, HHV-5): CMV vücuda farklı yollarla girebilen ve herpes ailesine ait bir virüstür. İmmün sistemi zayıflayanlarda ya da hamilelerde yüzeye çıkabilir.
Kızamık virüsü (rubeola): Kızamık virüsü çok bulaşıcıdır ve mukus ya da tükürük yoluyla bulaşır. Çoğu kişi kızamık hastalığına karşı aşılansa da günümüzde aşı karşıtı propogandalar hastalığın tekrar gözlenmesine neden olmuştur.
Bunun haricinde bademcik şişikliği birkaç bakteri suşundan da kaynaklanabilir. Şişmiş bademciklerden sorumlu en yaygın bakteri türü Streptococcus pyogenes'tir (grup A streptococcus). Tüm bademcik iltihabı vakalarının yaklaşık %15 ila 30'una bakteriler neden olur.
BADEMCİK ŞİŞMESİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Hasta hikayesi, fizik muayene bulguları hastaya bakıldığı zaman tonsilit tanısının konulmasında genellikle yeterli olmaktadır. Enfeksiyonun viral mi bakteriyel mi oluşu ise alınan sürüntü örneklerinden ve yapılan testlerden sonra belirlenebilmektedir.
Bu testler hızlı streptokok antijen testi ve detaylı boğaz kültürü testleridir. Röntgen incelemesi ve kan testleri de teşhis için yapılan tetkikler arasında yer almaktadır. Enfeksyonun bakteri mi, virüs kaynaklı mı olduğu belirlendikten sonra tedavi bu doğrultuda verilmektedir
BADEMCİK ŞİŞMESİNE NE İYİ GELİR?
"Bademcik şişmesi nasıl geçer?" ya da "Bademcik şişmesine evde ne gibi uygulamalar yapılabilir?", birçok kişi tarafından merak edilen sorulardır. Hekime başvurmadan önce ya da tedaviniz ile birlikte evde yapabileceğiniz uygulamalar, bademciklerinizdeki rahatsızlığın azalmasına destek olabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
-Tuzlu su ile gargara yapmak
Ilık tuzlu su ile gargara yapmak ve durulamak, bademcik iltihabının neden olduğu boğaz ağrısını ve acısını hafifletmeye yardımcı olabilir. Ayrıca iltihabı azaltabilir, hatta enfeksiyonların tedavisinde yardımcı olabilir. Tuzlu su hazırlarken içerisine koyduğunu tuz miktarı da önemlidir. İdeal bir tuzlu su gargarası yapmak için yaklaşık 4 çay kaşığı ılık suya yaklaşık ½ çay kaşığı tuz ekleyin. Tuz eriyene kadar karıştırın. Gargara yapın ve birkaç saniye ağzınızda çalkalayıp tükürün. Normal su ile durulama yapabilirsiniz.
-Meyan pastilleri
Piyasada birçok pastil bulunmaktadır. Bununla birlikte, hepsinin farklı özelliklerinin bulunması nedeniyle, aralarında seçim yapmak zordur. Özellikle doğal anti-enflamatuar özelliklere sahip bileşenler veya ağrıyı kendi başına rahatlatabilecek bileşenler içeren pastiller boğaz ağrılarını hafifletirken tedaviye yardımcı olabilir. Meyan içeren pastiller güçlü antienflamatuar faydalara sahiptir.
Boğulma riski nedeniyle küçük çocuklara pastil verilmemelidir. Boğaz spreyi genellikle bu yaştaki çocuklar için çok daha iyi bir seçimdir.
-Ham bal ile hazırlanmış ılık çaylar
llık olarak hazırlanan içecekler, bademcik iltihabının neden olduğu yutkunma güçlüğü ve ağrı gibi rahatsızlıkların azaltılmasına katkı sağlayabilir. Genellikle çaya eklenen saf bal, güçlü antibakteriyel özelliklere sahiptir ve bademcik iltihabına neden olan enfeksiyonların tedavisinde yardımcı olabilir.
Sıcak yerine, ılık çay tercih edilmeli ve bal eriyene kadar karıştırılmalıdır. Bazı çaylar, bu gibi uygulamaların faydalarını güçlendirebilir. Örneğin, zencefil çayı ya da rezene, iltihap ve rahatsızlığı azaltmaya yardımcı olabilecek güçlü anti-enflamatuarlar içerir.
-Buzlu parmak dondurmaları veya buz parçaları
Bilindiği gibi genel olarak vücudumuzda toplanan iltihabı ya da ödemi azaltmak için soğuk kompresler uygulanır. Bademcik şişmelerinde de özellikle ev tedavilerinin kolay olarak uygulanamadığı çocuk gruplarında dondurma ya da donmuş içecekler iltihap ya da ağrının azaltılmasında etkili olabilir.
-Hava nemlendiricileri
Odanın havası kuru ise veya bademcik iltihabı sonucu ağız kuruluğu yaşanıyorsa, odanın havasını nemlendirmek, boğaz ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir. Kuru hava, boğazı daha fazla tahriş edebilir ve bu tip aletler havaya nem ekleyerek boğaz ve bademciklerde hissedilen rahatsızlığı hafifletebilir.
Özellikle geceleri uyurken, bademcik iltihabı azalana kadar oda nemli tutulmalıdır. Hava nemlendirici cihazın olmadığı durumlarda sıcak bir banyo yoluyla istenen nem sağlanabilir
BADEMCİK ŞİŞMESİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Akut bademcik enfeksiyonlarının toparlanma evresi 1 hafta civarında sürmektedir. İlaçla tedavinin başlamasının ardından 3-4 gün süren ateş ve ağrı devam edebilmektedir.
Bakteriyel enfeksiyon tedavilerinde antibiyotikler, ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar, boğazı rahatlatan pastiller ve bağışıklık istemini güçlendirmek için C vitamini destekleri verilmektedir.
Viral enfeksiyonlarda erişkin ve çocuklara verilen ilaçlar değişmekle birlikte ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar, bağışıklık sistemini destekleyen vitamin ve mineraller, boğazda oluşan ağrıları rahatlatmak için pastiller kullanılmaktadır. Daha ağır tablolarda serum verilebilmektedir.
Bir erişkin ya da çocuk 1 sene içinde 7 defa ya da 3 sene boyunca her sene 5 defa bademcik enfeksiyonu geçirmişse bademcik operasyonu yapılmasına karar verilebilmektedir.
Kronik tonsilitin akut atakları ilaç tedavileriyle düzeltilebilmektedir ama çok sık geçirilmesi vücuttaki diğer mekanizmaların bozulmasına yol açabilmektedir.
Özellikle streptokok bakterisinin yol açtığı kronik tonsilit, akut romatizmal ateş denilen kronik başka bir hastalığa neden olabilmektedir. Akut romatizmal ateş ise kalp ve kalp kapakçığına zarar veren, böbrek yetmezliğine sebep olabilen bir hastalıktır. Bütün bu hastalıkları da önleyebilmek adına hastanın genel hayat kalitesini artırmak adına bademcik operasyonu yapılması gerekmektedir.
Ayrıca genellikle çocuklarda görülen ateşin sık sık yükseldiği nedeni bilinmeyen ateş tablosunda da bademcikler alınabilmektedir. Yüksek ateşin nedeni bademcik olarak düşünülmektedir. Bademciklerde bulgu olarak bir sorun olmaz ama çocuğa yapılan çeşitli testlerde CRP gibi değerler yüksek çıkmaktadır.
Bademcik enfeksiyonuna bağlı olarak bazen bademcikler aşırı bir şekilde büyümektedir. Hasta da yutma zorluğu ya da ateş yapmamaktadır ama hastanın nefes yolunu kapatabilmektedir. Bu duruma öpüşen bademcik denmektedir. Öpüşen bademcik erişkin ve çocuk apnesini tetiklemektedir. Kaliteli uyku uyuyamaz hasta ve horlamaları artmaktadır. Bu tür durumlarda da yine bademciklerin alınması gerebilmektedir.