Tsunami nedir, nasıl oluşur?

Tsunami’ sözcüğü Japonca'da 'liman dalgası' anlamına geliyor. Önceleri tsunami dalgalarına, 'med-cezir' dalgası deniyordu, ancak dalgaların med-cezir ile alakası olmadığı anlaşıldıkça bu terim kullanılmamaya başlandı.

• 1

  TSUNAMİ NE DEMEK?

  'Tsunami’ sözcüğü Japonca'da 'liman dalgası' anlamına geliyor. Önceleri tsunami dalgalarına, 'med-cezir' dalgası deniyordu, ancak dalgaların med-cezir ile alakası olmadığı anlaşıldıkça bu terim kullanılmamaya başlandı.

• 2

  TSUNAMİ NASIL OLUŞUR?

  Tsunami tek bir dalgadan oluşmaz, bir dalgalar serisidir. Büyük bir tsunamide bu dalga serisi bir saatten uzun bir süre için devam edebilir ve bu dalgaların şiddeti ve büyüklüğünün gittikçe azalacağı garanti edilemez.

• 3

  TSUNAMİ NEDEN OLUR?

  Tsunaminin sebebi genelde denizaltında gerçekleşen depremlerdir. ABD Jeolojik Araştırmalar Enstitüsü'ne göre, Samoa'daki felaketin ardında da 8,3 büyüklüğündeki deprem var. Bir depremin tsunamiye yol açması, ne kadar şiddetli olduğu ve ne kadar derinde gerçekleştiğine bağlı.

• 4

  TSUNAMİLER NEREDE GERÇEKLEŞİYOR?

  Tsunamilerin yüzde 80'i Pasifik Okyanusu'nda gerçekleşiyor.

• 5

  İLK KEZ YUNAN TARİHÇİ ÖNE SÜRDÜ

  Denizaltındaki depremlerin tsunamiye yol açtığı teorisi ilk kez Yunan tarihçisi Thucydides, tarafından, Peleponnes Savaşı'nın Tarihi kitabında öne sürüldü.

• 6

  SAATTE 800 KİLOMETREYE ULAŞAN HIZ

  Karaya vurduklarında dev boyutlara ulaşmalarına rağmen, açık okyanusta tsunami dalgalarının yüksekliği bir metre kadardır, dalga uzunluğu, yani iki dalga arasındaki uzaklık 40 metreyi bulabilir. Dalgaların hızı ise saatte 800 kilometreye kadar ulaşabilir.

• 7

  2008'DE 85 BİN KİŞİ ÖLMÜŞTÜ

  Volkanik patlamalar, büyük heyelanlar,göktaşı etkisi, denizaltındaki nükleer patlamalar ve tropik kasırgalar gibi hava koşulları da tsunami oluşmasına neden olabilir. Fırtına sebebiyle oluşan tsunami ‘meteotsunami’ olarak da bilinir. Myanmar 2008'de meteotsunami nedeniyle büyük yıkıma uğramış, 85 bin kişi ölmüş, 54 bin kişi kaybolmuştu.

• 8

  SIĞ BÖLGELERDE YAVAŞLIYR

  Tsunami okyanusun sığ bölgelerine ulaştıkça, dalga uzunluğu daralır ve yüksekliği artar, hızı ise azalarak saatte 80 kilometreye düşer.

• 9

  TSUNAMİ TAHMİN EDİLEBİLİR Mİ?

  Tsunamiyi önceden tahmin etmek neredeyse imkansızdır. Eğer kıyılardaki sular aniden çekilirse, birkaç dakika önceden uyarı yapmak mümkün olabilir. Bu da dalgalar arasındaki boşluğun kıyıya, dalganın tepe noktasından önce varacağı durumlarda mümkündür.

• 10

  10 YAŞINDAKİ ÇOCUK YÜZLERCE İNSANI KURTARMIŞTI

  2004'te Hint Okyanusu'nda gerçekleşen tsunamide yukarıdaki bilgiyi kullanan 10 yaşındaki İngiliz Tilly Smith, yüze yakın kişinin hayatını kurtarmıştır. Suların geri çekilmesinin tsunami göstergesi olabileceğini öğrenen Smith, ailesi ve çevresindekilerin kurtulmasını sağlamıştır. Tilly Smith, daha sonra BM'de bu konuyla ilgili bir konuşma yapmış ve bir gezegene "20002 Tillysmith" adı verilmiştir.

• 11

  TSUNAMİ NASIL GERÇEKLEŞİR?

  2004'te Hint Okyanusu'ndaki tsunami böyle gerçekleşmişti.