Euro para birimi 26 yaşında

AB üyesi 27 ülkenin 20'sinin resmi para birimi olarak kullanılan euro, 1999'da muhasebe ve elektronik ödemeler için kaydi olarak yürürlüğe girmişti. Bu tarihte euro, dünya finans piyasalarına tanıtılarak giriş yapmıştı.

3 yıllık bir geçiş sürecinin ardından günlük yaşamda tedavüle sokulan euro, 1 Ocak 2002 tarihinde banknot ve bozuk para olarak piyasaya sürülmüş ve günlük işlemlerde kullanılmaya başlanmıştı.

Halihazırda euroyu, Almanya, Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Portekiz, Slovakya, Slovenya, Yunanistan ve Hırvatistan olmak üzere 20 AB üyesi ülke kullanıyor.

"Euro Bölgesi" olarak adlandırılan bu ülkelerin para politikası, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve üye ülkelerin merkez bankalarından oluşan "Euro Sistemi" tarafından idare ediliyor.

Frankfurt merkezli ECB'nin görevi, para birimi olarak avroyu kullanan AB üyesi ülkelerden oluşan Euro Bölgesi'nde fiyat istikrarını sağlamak olarak tanımlanıyor.

Birinci görevi, enflasyonun orta vadede yüzde 2'yi aşmamasını sağlayarak Euro Bölgesi'nde fiyat istikrarını korumak olan ECB, faiz oranlarını harcamaları caydırmak için yükselterek ya da tüketimi teşvik etmek için düşürerek fiyat artışını kontrol ediyor.

ECB faiz oranı kararları, yönetim kurulunun 6 üyesi ve 20 üye ülkenin ulusal merkez bankası başkanlarından oluşan bankanın yönetim konseyi tarafından alınıyor.

Konsey, her 6 haftada bir ekonominin ve para biriminin durumunu değerlendirmek ve para politikası stratejisine karar vermek üzere ayda 2 kez ECB'nin merkezinde toplanıyor.

Euro Bölgesi bankalarını denetlemek, mali sistemi izlemek, euro banknotları basmak, kartla veya çevrim içi olarak avro ile güvenli ödeme yapılmasını sağlamak ve kripto varlıklarını araştırmak da ECB'nin diğer sorumlulukları arasında bulunuyor.

350 MİLYON KİŞİ KULLANIYOR

Euro, ABD dolarından sonra dünyanın en önemli ikinci para birimi olarak bilinirken, euroyu Avrupa'da yaklaşık 350 milyon kişi kullanıyor.

Euro, çeşitli renk ve boyuta sahip 5, 10, 20, 50, 100, 200 ve 500 olmak üzere 7 farklı banknot ve 1, 2, 5, 10, 20, 50 sent ile 1 ve 2 avro metal para olarak tedavülde.

En yüksek değere sahip olan 500 euro banknotların basımı, terörün finansmanına ve kara para aklamaya karşı mücadele nedeniyle 2019 yılında durduruldu.

Günlük yaşam ve alışverişte kullanılamamasına rağmen 500 avroluk banknotlar banka hesaplarına yatırılabiliyor ve bankalardan değiştirilebiliyor.

Danimarka dışındaki bütün AB ülkelerinin, gerekli kriterleri yerine getirmesi halinde euro para birimine geçmesi zorunluluğu bulunuyor.

Referandumla avroya geçmeyi kabul etmeyen Danimarka, AB anlaşmaları gereği bütün ekonomik ve uyum kriterlerini karşılamasına rağmen bu konuda mesafeli duruyor.

Euroya en son katılım 1 Ocak 2023 tarihinde Hırvatistan'la gerçekleşirken, birkaç yıla kadar Bulgaristan'ın da katılımı bekleniyor.

Bulgaristan, Euro Bölgesine giden yolda önemli bir aşama olan döviz kuru mekanizmasına katılıyor. Bu yıl Bulgaristan'da Ulusal Meclis, euroya geçişe ilişkin yasayı kabul ederken, ülkenin avroyu tam olarak kabul etmesinin 2026’da gerçekleşmesi bekleniyor. Daha önce Bulgaristan'ın 2025 başında Euro Bölgesi'ne girme hedefi bulunuyordu.

DEĞER KAYBI

1999 yılında piyasaya sürüldüğünde 1 euro 1,17 dolar seviyesindeydi. Bu tarihten sonra euro, dolar karşısında hızla değer kaybetti. Ekim 2000'de euro 0,83 dolara kadar geriledi.

Avro, 2002 yılından 2008'e kadarki süreçte dolara karşı değer kazandı. 2008 yılında 1 euro 1,60 dolara kadar çıkarak rekor kırdı.

2022'de, Rusya-Ukrayna savaşı, enerji krizi, dünya genelinde artan jeopolitik riskler ve ABD Merkez Bankası'nın (Fed) şahin politikaları, doları diğer para birimleri karşısında daha değerli hale getirmiş ve euro dolara karşı yüzde 16 gerilemişti.

Fed, Mart 2022’de faiz oranlarını artırmaya başlarken, bunu daha fazla ve daha hızlı artışlar izledi. ECB ise daha yavaş hareket ederek ilk faiz artırımını ancak Temmuz 2022'de yapabilmişti.

Fakat daha sonraki aylar ECB'nin yüksek enflasyon karşısında şahin tutumu, euronun 2023’te 2020'den beri ilk kez dolar karşısında değer kazanmasına yardımcı oldu.

2024’te ise avro/dolar paritesi Donald Trump'ın ABD seçimlerini kazanmasıyla AB ürünlerine Trump'ın gümrük vergisi planları, ABD’de daha az faiz indirimi ve zayıflayan ekonomik görünüm euro üzerinde baskı oluşturdu.

2024 başında 1,10 olan euro dolar paritesi 31 Aralık itibarıyla 1,04 seviyelerinde seyrediyor.

PARİTE 1 DOLARA İNER Mİ?

Söz konusu paritenin 1 dolara inmesi sadece yüzde 3,84 uzaklıkta olması da dikkati çekiyor. Euro, 2000'lerin başında ve yine Rusya-Ukrayna savaşı sonrası enerji krizinde 1 doların altına inmişti.

Analistler için euro dolar paritesinde 1 doların önemli bir psikolojik seviye olduğunu belirterek, bu seviyenin altına inilmesinin 20 ülkenin kullandığı eurodaki olumsuz havayı genişleteceği ve daha fazla değer kaybına yol açabileceğini kaydetti.

Zayıf bir para birimi ithalat maliyetini yükseltirken, bu da gıda, enerji ve hammadde fiyatlarının yükselmesine yol açarak enflasyonu artırıyor.

ULUSLARARASI KATILIM

Doların ardından dünyanın en fazla kullanılan ikinci rezerv para birimi konumunda bulunan euronun uluslararası piyasalarda kullanımı da düşüyor.

Uluslararası Para Fonu (IMF) raporlarında avro para biriminin küresel resmi döviz rezervlerinin yüzde 19,76'sını oluşturduğu öngörülüyor. Euronun küresel resmi döviz rezervleri içindeki payı 2003'te ise 25 seviyesindeydi.

Euronun küresel ödemelerdeki payı ise Ekim 2024’te yüzde 22,90 olarak kayıtlara geçti. 2023'de söz konusu pay yüzde 24 üzerindeydi.

DİJİTAL EURO ÇALIŞMALARI

ECB, kendi para biriminin dijital versiyonunu piyasaya sürmeye hazırlanıyor.

Gelişen finansal ortam karşısında ECB, geleneksel nakit paranın tamamlayıcısı olarak bir "dijital euroyu" piyasaya sürmeyi düşünüyor.

ECB, dijital euronun oluşturulmasına yönelik projesine 2021'de başlayarak, dijital paranın ihracını araştırmaya yönelik adımlar atmıştı.

Banka, dijital euro ihracı projesinde Kasım 2023'ten itibaren 2 yıllık bir "hazırlık aşamasına" geçileceğini açıkladı.

ECB Yönetim Konseyi, dijital euronun ihracına yönelik iki yıl sürecek "hazırlık aşamasına" geçmek için yeşil ışık yakarken, 1 Kasım 2023'te başlayan hazırlık aşamasıyla altyapıyı geliştirecek sağlayıcıların seçilmesini içeren çalışmalarla potansiyel bir dijital euronun zeminini oluşturuluyor.

AB'de dijital euronun yürürlüğe sokulması halinde uygulanacak denetim mekanizması ve temel yasal unsurlarını düzenleyecek bir çerçeve üzerinde çalışılıyor.

Dijital euronun ne zaman çıkarılacağına ilişkin nihai kararı ECB alacak. Dijital avro, ECB tarafından çıkarılacak ve halkın kullanımına açık bir merkez bankası dijital para birimi olacak.

Dijital euronun kullanımına ilişkin taslak kural kitabının 2025 yılının ilk çeyreğinde açıklanması bekleniyor.

Dijital euro, nakit avronun dijital uyarlaması olarak kullanılacak. Kripto varlıkların aksine dijital avronun arkasında ECB bulunacak ve nakit euroda olduğu gibi tutulan her dijital euro doğrudan ECB tarafından desteklenecek.

ECB, dijital avronun güvenilirliğini, değerini, istikrarını ve itibarını korurken, nakit euro ile değiştirilebileceğini garanti edecek.

Dijital euro ile Avrupa çapında alternatif bir ödeme çözümü sunulacak, kişi ve işletmeler mevcut seçeneklere ilave olarak dijital euro ile ödeme yapabilecek.

Dijital euro, Euro Bölgesi'nde geniş çapta kabul gören, ucuz, güvenli ve resmi para birimi haline gelmesi bekleniyor.

Öte yandan, ECB, dijital euro ile Avrupa'da dijital ödemeler pazarına hakim olan ABD'li şirketlere karşı koymayı da hedefliyor.