Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov hayatını kaybetti

Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov (78) yaşamını yitirdi. Kerimov, 27 Ağustos Cumartesi günü geçirdiği beyin kanamasının ardından hastaneye kaldırılmıştı.

Diplomatik kaynaklar, sağlık durumu ağır olduğu duyurulan Kerimov'un öldüğünü bildirdi.

Özbekistan hükümeti de yaptığı açıklamada, 78 yaşındaki Kerimov'un sağlık durumunun son 24 saat içinde kötüleştiğini ve durumunun kritik olduğunu belirtmişti.

İSLAM KERİMOV KİMDİR?

1938 yılında Semerkant'ta dünyaya gelen İslam Kerimov, yetiştirme yurdunda büyüdü. Ülkenin başkenti Taşkent'te Makine Mühendisliği ve İktisat bölümlerini okuyan Kerimov, 1989'da Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov tarafından Özbek Komünist Parti Genel Sekterliğine getirildi.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından 1991'deki seçimleri kazanarak Özbekistan'ın ilk cumhurbaşkanı oldu. O tarihten bu yana Orta Asya'nın nüfus bakımından en büyük ülkesini demir yumrukla yönetti.

İnsan hakları örgütlerine göre onun liderliğinde Özbekistan, polis devleti haline geldi. Muhalifler bastırıldı, hapse atıldı ve işkence gördü. Çok sayıda muhalif yurtdışına kaçmak zorunda kaldı.

İnsan hakları örgütleri, Kerimov'un özellikle radikal militanları tehdit olarak göstererek sert güvenlik önlemleri aldığını söylüyor.

Dini özgürlükleri de kısıtlayan Kerimov'un muhalifleri, kaynayan kazanlara atarak öldürttüğü yönünde iddialar bile var.

Batılı kaynaklar, Özbek liderin, ülkenin önemli gelir kaynağı olan pamuk hasadında halkı zorla çalıştırdığını da belirtiyor.

Kerimov'un en unutulmayacak mirasıysa Andican olayları olarak tanımlanıyor.

2005'te Andican kentinde güvenlik güçlerinin gösteri düzenleyen halk üzerine ateş açması sonucu yüzlerce kişi yaşamını yitirdi. Bazı kaynaklar ölü sayısının 1000'i bulduğunu söylüyor.

İnsan hakları örgütleri, bunu, 1989 Tiananmen Meydanı olaylarının ardından devlet eliyle gerçekleştirilen en büyük katliam olarak niteliyor.

Kerimov yönetiminde Özbekistan'ın dış dünyayla bağlantısı da oldukça sınırlıydı. İslam Kerimov, çok nadir yurtdışı seyahatine çıkıyordu ve sınırlı sayıda lideri ülkesinde ağırlıyordu.

KERİMOV SONRASI ÖZBEKİSTAN'I NE BEKLİYOR?

Yine de hem Rusya hem batılı ülkeler, stratejik konumundan dolayı Özbekistan'la ilişkilerini hep iyi tutmaya özen gösterdi.

Amerika Birleşik Devletleri, 2001 Afganistan harekatı sırasında Kerimov'la anlaşarak Özbekistan'ın en önemli hava üsslerinden birini kullanmaya başladı.

Ama 2005'te Andican olaylarında Washington'dan gelen eleştirilere kızan Kerimov, Amerikan birliklerini üsten çıkardı.

Yine de ilişkilerdeki bu soğukluk uzun sürmedi. 2009'da Pakistan'la yaşadığı anlaşmazlıklar nedeniyle Afganistan'daki askerlerine ikmal sorunu yaşayan Washington, Taşkent'le ilişkilerini düzeltmek zorunda kaldı.

Stratejik önemi nedeniyle hem batılı ülkeler hem Rusya, İslam Kerimov sonrasında Özbekistan'da yaşanabilecek gelişmeleri büyük bir dikkatle izliyor.

Hatta Rus uzmanlar, Washington'ın Özbekistan'da kendisine yakın bir yönetim oluşturabilmek için halk ayaklanması çıkarmayı deneyebileceği iddiasında.

Özbekistan tek adam yönetiminin süreceği konusundaysa tüm uzmanlar neredeyse hem fikir. Türkmenistan'da da benzer bir durumun yaşandığına dikkat çekiliyor.